اعتبارسنجی و بکارگیری یک روش آنالیز جهت اندازه گیری میزان آلاینده‌های آلی پایدار در نمونه‌های ماهی قزل آلای رنگین‌کمان (Onchorhynchus mykiss) جمع‌آوری شده از بازار تهران

Abstract

آلاینده‌های آلی پایدار گروه وسیعی از ترکیبات سمی و خطرناک می‌باشند که در برابر تجزیه شیمیایی، فیزیکی و حتی پرتوها مقاوم هستند. در این تحقیق یک روش آنالیز همزمان برای شناسایی و تعیین مقدار 18 آلاینده آلی پایدار شامل هفت ترکیب PCBs، ایزومرهای شماره 180، 153، 138، 118، 101، 52، 28 به عنوان شاخص‌های آلودگی بی فنیل های پلی کلره و یازده آفت‌کش آلی کلره (OCPs) شامل هگزا کلروبنزن (Hexachlorobenzene)، متوکسی کلر (Methoxychlor)، دی آلدرین (Dieldrin)، ددت و متابولیت‌های آن (DDTs: o,p’-DDE, p,p’-DDE, o,p’-DDT, p,p’-DDT) و تعدادی از سیکلو دی‌ان‌ها (CyclodieneΣ) شامل آلفا و بتا- اندوسولفان (α-, β-Endosulfan)، آلفا و گاما- کلردان (α-, ϒ-Chlordane)، بررسی و مقدار آن در ماهی قزل آلای رنگین کمان با روش استخراج مایع- مایع و دستگاه کروماتوگرافی گازی طیف سنجی جرمی- متوالی (GC-MS/MS) و روش پایش MRM اندازه گیری شد. نتایج اعتبارسنجی نشان داد که منحنی کالیبراسیون 18 آلاینده آلی پایدار مورد مطالعه در سطوح غلظتی ng/mL 30-1/0 برای PCBs و ng/mL 150-5/0 برای OCPs، خطی بوده است و ضریب همبستگی (r2) در محدوده 999/0-990/0 قرار داشت. مقادیر حد تشخیص و حد تعیین مقدار آنالیت‌های مورد مطالعه بترتیب ng/g 3/8- 6/0 و ng/g 2-25 بدست آمد. میانگین میزان بازیافت و میزان تکرارپذیری روش در 5 سطح آلوده مختلف (برای :OCPs ng/g100- 5 و برای PCBs : ng/g 20-1)، بترتیب %112-%73 و %17.9-%4/1 محاسبه شد. دامنه مقادیر عدم قطعیت %88/30-%77/2 قرار داشت. نتایج بدست آمده از این پژوهش نشان دهنده حضور ترکیبات آلی کلره در ماهیان مورد بررسی می‌باشد، بدین ترتیب که بیشترین میزان آلودگی مربوط به p,p’-DDT با مقدار میانگین ng/g ww (wet weight) 113 بدست آمد. همچنین سموم Dieldrin و p,p’-DDE با مقادیر میانگین بترتیب ng/g ww 3/13 و ng/g ww 10 در مراتب بعدی آلودگی قرار داشتند. بررسی دیگر سموم آلی کلره مورد مطالعه در نمونه‌های ماهی نشان‌دهنده حضور برخی از این ترکیبات مانند α-Chlordane، ϒ-Chlordane،o,p’-DDE ، o,p’-DDT و HCB بود که مقادیر بدست آمده در نمونه‌ها پایین‌تر از حدود تعیین مقدار روش، بود. با توجه به مقادیر بدست آمده، میزان آلودگی به سموم آلی کلره پایین‌تر از حداکثر مقادیر مجاز مصوب 2017،11813SANTE/ قانون اتحادیه اروپا قرار داشت. همچنین بررسی بی‌فنیل‌های پلی‌کلره شاخص مورد مطالعه در نمونه‌های ماهی، نشان‌دهنده حضور تنها 28-PCB بود که مقدار آن پایین‌تر از حداکثر مقادیر مجاز مصوب 2017،644EU/ قانون اتحادیه اروپا قرار داشت.