بررسی تأثیر عوامل اقتصادی بر نرخ باروری در ایران: مطالعه پنل 1392-1345

Abstract

زمینه و هدف: مرور مطالعات انجام شده در زمینه نرخ باروری در ایران نشان می­دهد که نگرش عمومی بر این است که کاهش باروری در سال­های اخیر ناشی از فشارهای اقتصادی بوده است. در این مطالعه سعی شده با استفاده از رویکرد پنل با انجام مطالعه­ای در طول زمان و با در نظر گرفتن دوره­های مختلف در تغییرات جمعیتی، مهم­ترین عوامل اقتصادی مؤثر بر نرخ باروری در ایران مورد بررسی جامع قرار گیرد.

روش کار: این مطالعه توصیفی_تحلیلی گذشته­نگر است. داده­های مرکب از نوع مقطعی و سری­زمانی در بازه زمانی 1392-1345 برای کل استان­های کشور از سالنامه­های آماری مرکز آمار ایران استخراج شد. نرخ باروری به عنوان متغیر وابسته در مقابل شاخص­های اقتصادی نرخ بیکاری، نرخ اشتغال زنان، هزینه­های کل سالانه خانوار و سرانه تولید ناخالص داخلی مورد بررسی قرار گرفت. تخمین نهایی با نرم­افزارهای Eviews.7 و STATA.12 انجام شد.

یافته­ ها: تأثیر نرخ بیکاری، نرخ اشتغال زنان و هزینه­های کل سالانه یک خانوار بر باروری منفی و تأثیر سرانه تولید ناخالص داخلی بر باروری مثبت بود. از بین متغیرها، هزینه­های کل سالانه یک خانوار کمترین تأثیر و اشتغال زنان بیشترین تأثیر را داشت. معنی­داری ضرایب در سطح اطمینان 95% بررسی شد.

نتیجه­ گیری: برخلاف تصور عموم، شاخص هزینه­های کل سالانه یک خانوار تأثیر چشمگیری بر کاهش باروری نداشت حتی در نظر گرفتن سرانه تولید ناخالص داخلی به عنوان نمادی از وضعیت مالی خانوارهای یک استان هم نشان داد که تأثیر شاخص­های صرفآ اقتصادی در کنار سایر متغیرها، جدی و چشمگیر نیست و متغیرهای دیگری همچون اشتغال زنان یا بیکاری که به نوعی از متغیرهای اجتماعی و فرهنگی محسوب می­شوند، در بررسی باروری از اهمیت بالاتری برخوردار هستند.