بررسی چگونگی یادگیری مهارت‌های ارتباطی پزشک ـ بیمار در دانشگاه علوم پزشکی ایران و کرمانشاه: از دیدگاه کارآموزان و کارورزان و اساتید

Abstract

در سال‌های اخیر بر برقراری “ارتباط بین فردی” مؤثر میان پزشک و بیمار تأکید و توجه روزافزونی شده است. مهارت‌های ارتباطی یکی از اجزای اصلی صلاحیت‌های بالینی به شمار می‎رود که برای تشخیص صحیح و تبعیت بیمار از اقدامات درمانی کمک کننده می‌باشد. پزشک توسط مهارت‌های ارتباطی قادر خواهد بود در ارائه اطلاعات و اخبار ناگوار به بیمار یا اطرافیان او، غلبه بر خشم و ناراحتی بیمار، کمک به بیماران مزمن و در آستانه مرگ، عمل‌کرد بهتری از خود نشان دهد. هدف از این پژوهش بررسی چگونگی یادگیری این گونه مهارت‌ها با استفاده از نظر اساتید و دانشجویان در 2 دانشگاه علوم پزشکی ایران و کرمانشاه بوده است تا بتوان از آن برای تدوین برنامه‎های درسی استفاده کرد. در این مطالعه توصیفی ـ تحلیلی یک پرسش‌نامه خود ایفا به منظور بررسی یادگیری دانشجویان و کارورزان طراحی شد که کارآموزان، کارورزان و اساتید 2 دانشگاه (در 4 بخش داخلی، زنان، کودکان، جراحی) پس از مطالعه آزمایشی به آن پاسخ دادند. تعداد کارآموز، کارورز و استاد در دانشگاه علوم پزشکی ایران به ترتیب 185، 127، 14 نفر و در دانشگاه علوم پزشکی کرمانشاه به همان ترتیب 63، 61، 30 نفر بود(به طور کلی 446 دانشجو و 45 استاد بالینی در هر دو دانشگاه). از این تعداد 130 نفر مربوط به بخش داخلی، 96 نفر بخش جراحی، 74 نفر بخش زنان، 146 نفر بخش کودکان بودند. براساس نتایج به دست آمده 3/56% از دانشجویان از این گونه مهارت‌ها آگاهی داشتند اما 7/43% از آن‌ها بی‎اطلاع بودند که این تفاوت 000/0=P معنی‎دار بود. اولین تجربه ارتباط با بیمار از نظر کارآموزان و کارورزان و اساتید در بخش و بر بالین بیمار بوده است(5/72%) و پس از آن در کلاس درس بیمارستان(5/11%) و در مرتبه بعدی در اورژانس و درمانگاه (هرکدام 8%) ذکر گردید. تأثیر حضور استاد و دستیار در یادگیری مهارت‌ها از سوی دانشجویان هر دو دانشگاه به ترتیب بسیار زیاد و زیاد ارزیابی شد. در زمینه چگونگی یادگیری مهارت‌ها، اساتید در هر دو دانشگاه ایران و کرمانشاه به ترتیب بیش‌ترین امتیاز را به مشاهده رفتار استاد ( 4/71% و 7/76% )و پس از آن به مشاهده رفتار دستیار (9/42% و 7/66% ) دادند. سایر روش‌های یادگیری مانند مشاهده فیلم و منابع راهنما یا مشاهده ایفای نقش از نظر کارورزان، کارآموزان و حتی اساتید کم‌تر از 50% امتیاز را به خود اختصاص داده‎ بود. با توجه به نتایج به دست آمده از این پژوهش به نظر می‎رسد که روش‌های یاددهی و یادگیری مهارت‌های ارتباطی باید در دانشکده‎های پزشکی مورد تأکید بیش‌تری قرار گیرد و برنامه‎های آموزش مهارت‌های ارتباطی برای کارآموزان و کارورزان در نظر گرفته شود. علاوه بر آن اساتید باید نقش فعال‌تری را در یاددهی مهارت‌ها در این 2 دانشگاه ایفا کنند.