گیاهان دارویی مؤثر بر درمان آب مروارید: جستاری در منابع طب ایرانی از قرن 4 تا قرن 13 هجری قمری

Abstract

سابقه و هدف: آب مروارید نوعی بیماری چشمی است که با تار شدن عدسی چشم آغاز و به تدریج با افزایش تیرگی و کدر شدن عدسی، بینایی مختل می‌شود. ایرانیان آن را به نام «نزول آب» می‌شناختند و ناشی از رطوبتی می دانستند که میان عدسی و قرنیه تجمع می یابد. اکنون جراحی تنها روش بازیابی بینایی در افراد مبتلا به آب مروارید به شمار می­آید در حالی­که درمان دارویی مؤثر می­تواند از هزینه و مخاطرات جراحی بکاهد. این مطالعه، با هدف یافتن مفردات گیاهی مؤثر بر درمان آب مروارید انجام گرفته­است.

مواد و روش­ها: این مطالعه مروری ساده به روش کتابخانه‌ای با بررسی متون مرجع طب سنتی ایران در 3 مرحله (تعیین کلیدواژه­ها، بررسی منابع، نمره­دهی و ترتیب) انجام شد. در این مطالعه، هفت کتاب از قرون چهارم تا سیزدهم مورد بررسی قرار گرفت. به یافته­ها بر اساس ذکر تلویحی یا مردد، نقل واحد، ذکر مستقیم و ذکر مؤکد تأثیر، از یک تا سه نمره داده شد.

یافته­ها: 36 مفرده دارویی(تک دارو) یافت شد که از این میان 11 مفرده (حلتیت، سکبینج، رازیانه، بخورمریم، بصل، فرفیون، کتم، صعتر، عکرالزیت، بندق هندی و دهن بلسان) بیشترین نمره را کسب نمودند.

نتیجه گیری: مفرداتی که بیشترین نمره‌ها را کسب نموده‌اند، احتمالاً شاخص­ترین داروهای درمان آب­مروارید طی قرون 4 تا 13 هجری قمری بوده‌اند. استمرار کاربرد آنها طی سده‌های گذشته، می‌تواند نشانه­ی تأثیر مناسب در درمان آب مروارید باشد که البته تأیید آن در گرو پژوهش­های بالینی است