مروری بر نقش اسفنگولیپیدها در پدیده آپوپتوز

Abstract

سابقه و هدف: سرطان یکی از بزرگترین معضلات نظام سلامت در جهان و شیمی‌درمانی همچنان رایج‌ترین راهکار برای درمان آن است. بخش گسترده‌ای از مطالعات این حوزه به بررسی رخداد آپوپتوز به‌عنوان عامل کلیدی ممانعت‌کننده گریز سلول‎ها از سازوکارهای تنظیم چرخه سلولی اختصاص یافته است. هدف از این پژوهش، جمع‌بندی مطالعات صورت گرفته بر متابولیسم، مسیرهای پیام‌رسان و عوامل دارویی مؤثر بر اسفنگولیپیدهای دخیل در پدیده آپوپتوز است. مواد و روش‌ها: در این مطالعه مروری، نمایه‌های بین‌المللی و فارسی PubMed، Scopus، Google Scholar،web of science ، ISC و Magiran بدون محدودیت زمانی و با واژه‌های کلید‌ی آپوپتوز، اسفنگولیپید، سرامید، اسفنگوزین و سرطان جستجو و مطالب مرتبط جمع‌آوری گردید. یافته‌ها: در میان مولکول‌های پیام‌رسان آپوپتوز، نقش کلیدی اسفنگوزین و سرامید به‌عنوان سنگ بنای اسفنگولیپیدها در بسیاری از فرآیندهای کنترل کننده آن مورد توجه قرارگرفته است. نشان داده ‌شده است که سرامید تنظیم‌گر کلیدی در آپوپتوز بوده و افزایش سطوح سیتوپلاسمی آن اشاعه‌دهنده آبشارهای منتج به مرگ برنامه‌ریزی شده سلولی است. ساخت و تخریب زیستی سرامید توسط فعالیت آنزیم‌های متعدد صورت می‌پذیرد و شواهد بسیاری حاکی از تأثیر عوامل خارجی براین سامانه‌های آنزیمی است. در مقابل فرم فسفوریله اسفنگوزین، شاخصی مهم در راهبرد سلول به‌سمت تکثیر و تمایز است. مشخص شده است که بسیاری از داروهای شیمی‌درمانی رایج و ترکیبات در حال مطالعه در درمان سرطان، حداقل تأثیرگذار بریکی از آنزیم‌های متابولیسم اسفنگولیپیدها هستند. نتیجه‌گیری: اسفنگولیپیدها و آنزیم‌های دخیل در متابولیسم آنها به‌عنوان اهداف فارماکولوژیک جدید در القای آپوپتوز معرفی می‌شوند و بدیهی است مطالعه عوامـل درمـانی متأثرکننده و راه‌های کنترل آنها در دستیابی به داروهای ضدسرطان راهگشا خواهد بود.