نقش ابعاد آنتروپومتری بدن انسان در تعیین مزاج طب سنتی ایرانی

Abstract

سابقه و هدف: از دیدگاه طب سنتی ایران، مزاج هر فرد بسیاری از خصوصیات جسمی و فیزیولوژیک وی از جمله ابعاد بدن را تحت تأثیر خود قرار می‌دهد. هدف از مطالعه حاضر، مروری بر علل تنوع اندازه‌های آنتروپومتری انسان و جایگاه آنها در تعیین مزاج افراد می‌باشد.

مواد و روش­ها: در این مطالعه مروری تشریحی، با استفاده از کلید واژه ‌های فارسی "آنتروپومتری"، "ارگونومی" و "مزاج" و معادل انگلیسی آنها در پایگاه‌های اینترنتیSID, Scopus, PubMed ، Magiran و Google Scholar مقالات مربوطه بررسی شد. همچنین کتب معتبر طب سنتی ایران نظیر القانون فی الطب، کامل الصناعه، المنصوری فی الطب، خلاصه الحکمه، ذخیره خوارزمشاهی و بحرالجواهر مورد بررسی قرار گرفتند.

یافته ­ها: بر اساس یافته‌های این تحقیق، بین افزایش وزن، BMI و ابعاد بافت نرم بدن که عمدتا نمایانگر چاقی و افزایش چربی هستند با بیماریهای قلب و عروق و نیز دیابت رابطه مستقیم وجود دارد. از آنجا که افزایش شاخص‌های مذکور از دیدگاه طب سنتی ایران می‌تواند بیانگر سردی و تری مزاج باشد، بنابراین میتوان گفت افراد دارای مزاج سرد و تر استعداد بیشتری جهت ابتلا به این بیماری‌ها دارند. در منابع طب سنتی ایران، مزاج به عنوان عامل ایجاد تفاوت ابعاد بدن ذکر شده و از میان شاخص‌های تعیین مزاج، "هیئت اعضا" و "سحنه" به ترتیب به ابعاد آناتومیک بدن و وضعیت چاقی و لاغری و ارتباط آنها با مزاج می‌پردازند. بزرگی قفسه سینه و اندام‌‌ها نشانه گرمی، لاغری بدن نشانه خشکی، غلبه بافت عضلانی نشانه گرمی و تری و غلبه بافت چربی نشانه سردی و تری مزاج می‌باشد. همچنین افراد با مزاج سرد و تر استعداد بیشتری جهت ابتلا به بیماریها دارند.

نتیجه گیری: بر اساس نتایج این مطالعه، تنوع ابعاد آنتروپومتریک با لوکوس های ژنی مرتبط است. اثبات فرضیه ارتباط ابعاد آنتروپومتریک با مزاج در طب سنتی ایران و نیز تایید احتمال ارتباط مزاج با پلی مورفیسم ژنی مستلزم پژوهش های بیشتر است. در صورت تایید ارتباط مذکور فرایند دسترسی به ابزار استاندارد تعیین مزاج تسهیل می گردد