مکان‌یابی و پتانسیل‌یابی تغذیهٔ مدیریتی سفرۀ آب‌دار: بررسی موردی دشت زیدون، استان خوزستان

Abstract

دشت زیدون دارای اقلیمی نیمه خشک است و هر چند آب زیرزمینی منطقه از نظر کیفی غیرقابل شرب است ولی برای آبیاری مناسب است. برداشت از آب زیرزمینی و روند افزایشی آن جهت آبیاری در این منطقه، احتمالاً باعث ایجاد شرایط بحرانی از لحاظ تأمین نیاز آبی خواهد شد. مهم‌ترین منابع تأمین‌کنندهٔ نیاز آبی در این منطقه سفرهٔٔ آب‌دار زیدون و رودخانهٔ زهره‌ هستند. استفاده از آب‌ زیرزمینی برای آبیاری به طور ویژه در مناطقی که فاصلهٔ زیادی تا رودخانهٔٔ زهره دارند، به دلایلی همچون هزینهٔ کم‌تر و کیفیت بهتر بر آب رودخانه ترجیح داده می‌شود. برداشت بی‌رویه از سفرهٔٔ آب‌دار موجب افت سطح ایستایی در طی چند سال گذشته شده است. به منظور جلوگیری از بروز شرایط بحرانی در منطقه بررسی‌های گسترده‌ای در زمینهٔ مدیریت منابع آب صورت گرفت. که شامل بررسی‌ فیزیوگرافی، هواشناسی، هیدرولوژی، هیدروژئولوژی، هیدروشیمی و مورفولوژی است. بر اساس این بررسی‌ها مشخص شد که از نظر کمی و کیفی، تعدادی از آب‌راهه‌‌های فصلی بخش جنوبی منطقهٔ زیدون برای تأمین بخشی از نیاز آبی منطقه مناسب هستند. یکی از روش‌های بهینه جهت استفاده دراز مدت از این منابع آبی، تغذیه به درون سفرهٔٔ آب‌دار و برداشت در هنگام نیاز است. در این جهت نتایج بررسی‌های انجام‌شده با یکدیگر تلفیق گردیدند و روش‌های دگرش کانالی مناسب‌ترین روش‌ برای تغذیهٔ مصنوعی در این منطقه شناخته شد. در نهایت با در نظر گرفتن شرایط موفولوژیکی، نفوذپذیری و نیاز آبی در بخش جنوبی دشت، یازده محل جهت اجرای روش‌های مدیریت منابع آب (تغذیهٔ مصنوعی) در این منطقه پیشنهاد شد که باعث افزایش بیش از یک میلیون و سیصد متر مکعب آب در سال به سفرهٔٔ آب‌دار می‌شود.