ارزیابی روند مصرف منابع آب زیرزمینی و وضعیت کنونی آن‌ در ایران

Abstract

آب‌های زیرزمینی یکی از مهم‌ترین منابع آبی محسوب می‌شود و برای حیات انسانی و هم‌چنین توسعه اقتصادی در مناطق خشک و نیمه خشک همانند ایران ضروری می‌باشند. میانگین بارش سالانه کشور حدود 240 میلی‌متر و چیزی در حدود یک ‌سوم متوسط بارش جهانی است. تا قبل از دهه 1320 بهره‌بردای از منابع آب زیرزمینی توسط سامانه‌های بومی به ‌نام قنات صورت می‌گرفت. در حال حاضر حدود 41000 رشته قنات در کشور ثبت شده است. با این حال طی دوره 1393-1350 تعداد چاه‌‌های ایران به ‌شدت افزایش یافت به ‌گونه‌ای که تعداد چاه‌‌های کشور از 47000 حلقه به بیش از 789000 حلقه رسیده است. در حال حاضر حدود 196000 حلقه چاه عمیق و 593000 حلقه چاه نیمه عیمق در کشور با میانگین برداشت به ‌ترتیب 17/0 و 02/0 میلیون مترمکعب وجود دارد. بر اساس نتایج، میزان مصرف آب‌های زیرزمینی (از طریق چاه، قنات و چشمه‌ها) از کم‌تر از 18 میلیارد مترمکعب در دهه 1350 به بیش از 79 میلیارد مترمکعب در سال 1385 رسید. با این حال از این تاریخ به بعد میزان برداشت از آب‌های زیرزمینی کاهش داشته، به ‌گونه‌ای‌ که در سال 1394 به حدود 61 میلیارد مترمکعب رسید. همچنین نتایج نشان‌دهنده مصرف بالای آب‌های زیرزمینی در بخش کشاورزی است، بر این اساس حدود 90 درصد از این منابع در بخش کشاورزی مصرف می‌شود. در نهایت، طی سال‌های اخیر میزان متوسط افت سطح ایستابی آب‌های زیرزمینی کشور حدود 51 سانتی‌متر و اضافه برداشت 5086 میلیون مترمکعب در سال بوده است. در این راستا و در شرایط فعلی 347 محدوده از مجموع 609 محدوده جز مناطق ممنوعه می‌باشند.