تحلیل پیامدهای اقتصادی تداوم برداشت بی‌رویه از آب زیرزمینی بر بخش کشاورزی (مطالعه موردی: دشت نیشابور)

Abstract

افت سطح آب زیرزمینی که در سال‌های اخیر وضعیت نگران کننده‌ای برای اغلب دشت‌های کشور به همراه داشته است، عوارض و پیامدهای مختلفی به همراه دارد که برایند آنها، توسعه پایدار مناطق را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد. یکی از مهم‌ترین پیامدهای افت سطح آب زیرزمینی، تاثیر آن بر اقتصاد بخش کشاورزی است. در این تحقیق تلاش شده است تا با شبیه‌سازی وضعیت منابع آب زیرزمینی تحت تاثیر تداوم برداشت‌ها و افت سطح آب زیرزمینی تا سال 1420، اثرات کمی (آب قابل برداشت) و کیفی (هدایت الکتریکی) آن بر وضعیت اقتصادی بخش کشاورزی از طریق شاخص‌های سطح زیرکشت محصولات کشاورزی، عملکرد آنها و نیز درآمد و نیروی کار در این بخش بررسی گردد. به منظور برآورد هزینه‌ها و درآمدها از اطلاعات پرسشنامه‌ای و برای اطلاع از میزان آب قابل برداشت، از نتایج مدلسازی توامان آب سطحی و زیرزمینی دشت نیشابور استفاده شد. از آنجا که شبیه‌سازی منابع آب زیرزمینی طی تداوم روند فعلی، افزایش افت تا حد مقدار متوسط 24 متر و افزایش شوری تا مقدار متوسط 5500 میکروموس بر سانتی‌متر را برای دشت نیشابور شبیه سازی کرده است، اثرات بروز احتمالی این پدیده در این تحقیق به کمک مدل‌های برنامه‌ریزی و تدوین الگوی کشت و روابط عملکرد محصول، آب و شوری، به صورت کاهش 30 درصدی سطح زیرکشت، کاهش عملکرد 65 درصدی محصولات کشاورزی و نیز کاهش نیروی کار 28 درصدی تا سال 1420 نشان داده شد. بر اساس یافته‌های تحقیق، تا 20 سال آینده، بخش قابل توجهی از درآمدها در بخش کشاورزی دشت نیشابور کاسته شده و این معضل، مشکلات و پیامدهای ثانویه مهمی نیز به همراه خواهد داشت.