بررسی تغییرات کمی و کیفی آینده آبخوان آبرفتی خاش از طریق مدلسازی عددی جریان و انتقال جرم

Abstract

آبخوان آبرفتی خاش در استان سیستان و بلوچستان، تامین کننده آب مورد نیاز برای کشاورزی، شرب و صنعت در این محدوده می‌باشد. به منظور پیش‌بینی وضعیت آینده سطح آب زیرزمینی و کیفیت آب در صورت ادامه روند کنونی و یافتن راه حل‌های مدیریت آبخوان، جریان و انتقال جرم به صورت محلول در آبخوان خاش با استفاده از کدهای MODFLOW و MT3DMS مدلسازی شد. به منظور ایجاد مدل از نرم افزارGMS نسخه 3/10 استفاده شد. نتایج واسنجی و صحت‌سنجی مدل جریان در دو دوره به ترتیب هفت و سه ساله نشان داد مدل عملکرد مناسبی از نظر شبیه‌سازی سطح آب زیرزمینی در مقایسه با داده‌های مشاهده‌ای دارد به طوری که مقدار RMSE برای دوره واسنجی و صحت‌سنجی به ترتیب برابر 67/0 و 96/0 متر محاسبه گردید. سپس مدل انتقال جرم در آبخوان بر پایه مدل جریان واسنجی ایجاد و بر اساس داده‌های مشاهده‌ای غلظت کلر در هشت چاه بهره‌برداری مربوط به دوره 10 ساله از مهر ماه 1386 تا شهریور ماه 1396 واسنجی شد. مدل‌های واسنجی شده برای ارزیابی دو سناریو در دوره پیش‌بینی (1396 تا 1406) به کار گرفته شد. در سناریوی اول پیش‌بینی، با فرض اینکه میزان تغذیه و تخلیه از آبخوان مشابه شرایط فعلی باشد، مشخص شد که افت قابل توجهی در سطح آب اغلب نقاط آبخوان به خصوص جنوب و جنوب شرق آبخوان رخ خواهد داد. به طوری که میانگین سطح آب بیش از سه و نیم متر در طی 10 سال کاهش خواهد یافت و به تبع آن یون کلر و شوری آب زیرزمینی افزایش می‌یابد. همچنین در سناریوی دیگر که با هدف تعیین مقدار برداشت مطمئن از آبخوان خاش تعریف شد مشخص گردید برای رسیدن به حالت تعادل و جلوگیری از افزایش شوری، نیاز است تا برداشت از چاه‌ها به اندازه 50 درصد کاهش یابد.