تاثیر سازه‌های مکانیکی در مهار سیلاب سطوح آبگیر مناطق خشک (مطالعه موردی منطقه تفتان خاش)

Abstract

هدف از اجرای این پژوهش تاثیر سازه‌های مکانیکی در جمع‌آوری سیلاب حوضه آبخیز تفتان خاش است تا ضمن شناسایی نقاط ضعف و قوت آن­ها، راهکار علمی به منظور تاثیرگذاری مطلوب سازه‌ها صورت پذیرد. برای اجرای این پژوهش گنجایش مخازن بندها برآورد و اشل‌هایی در داخل آن­ها مستقر و در هر بارندگی میزان سیلاب ورودی اندازه‌گیری گردید. نتایج پژوهش نشان داد که سازه‌های مورد بررسی 145744 مترمکعب گنجایش دارد. در طول دوره مورد بررسی 4101090 مترمکعب بارندگی در منطقه صورت گرفته که منجر به ایجاد 939434 مترمکعب رواناب شده است. احداث مخازن ذخیره رواناب زمینه استحصال و نفوذ 320535 متر مکعب سیلاب را فراهم نموده و 618899 مترمکعب آن نیز از منطقه خارج شده است. در حالی که در نبود این مخازن 939434 مترمکعب رواناب نه تنها از منطقه خارج می‌گردید، بلکه بر قدرت تخریبی سیلاب‌ها نیز افزوده می‌شد که این خود منجر به افزایش میزان فرسایش و کاهش نفوذ در آبراهه‌های اصلی نیز می‌شد. بررسی‌ها نشان می‌دهد که با احداث مخازن ذخیره رواناب میزان هرزآب از 9/22 درصد به 8/7 درصد تقلیل می‌یابد. همچنین حداکثر داغ آب خروجی سطوح آبگیر قبل از احداث مخازن 45/1 متر اندازه‌گیری که پس از آن به 72/0 متر کاهش یافت. تجزیه و تحلیل آماری داده‌ها نشان می‌دهد که بین تغییرات حجم سیلاب در قبل و بعد از احداث مخازن ذخیره رواناب اختلاف معنی‌داری در سطح 1% (P<0.01) وجود دارد. یعنی سازه‌های اجرایی در منطقه مورد مطالعه، کاهش سیلاب را به همراه داشته است.