بررسی نقش گوراب در تأمین آب روستاهای مناطق بیابانی خوزستان

Abstract

قدمت کشاورزی در دنیا، از جمله در میان‌رودان و دشت خوزستان به چند هزار سال می‏رسد. مردم به تجربه و با تکیه بر فنونی به ظاهر ساده با استفاده از مصالح سنگ و خاک علاوه بر تولید محصولات کشاورزی توانسته‌اند آب و خاک را حفظ کنند و از فرسایش آبی، بادی، خطرات سیل و خشک‌سالی بکاهند. دشت خوزستان در انتهای حوضه زهکشی جریان‏های رودخانه‌ای واقع شده‏ که در سال‏های اخیر معضل گرد و غبار در آن تشدید شده است. علی‏رغم معمول بودن استفاده از روش‌های نوین توسط دستگاه‌های دولتی برای تامین آب و حفاظت خاک در برابر فرسایش، استفاده از دانش بومی به دلیل سازگاری بیشتر و آشنایی مردم می‏تواند موثرتر باشد. لذا هدف از این پژوهش معرفی و بررسی نقش گوراب به عنوان یک سازه سنتی در تامین آب روستاهای مناطق بیابانی در استان خوزستان می‏باشد. برای اجرای پروژه ابتدا با بررسی منابع موجود یک سری اطلاعات اولیه جمع‌آوری و سپس به کمک تصاویر ماهواره‏ای گوگل ارث برخی از گوراب‌ها شناسایی شد. برای بررسی دقیق‌تر موضوع، سه شیوه بازدید میدانی، تکمیل پرسش‌نامه و مصاحبه با خبرگان به کار گرفته شد. نتایج حاکی از این است که به‏ طور کلی گوراب‌ها بر اساس شکل ظاهری و نحوه طراحی شامل سه دسته: دایره‌ای، مربعی و مستطیلی شکل، بر اساس اندازه شامل سه دسته: کوچک، متوسط و بزرگ و بر اساس نوع کارکرد و هدف مورد انتظار عمدتا به پنج دسته تقسیم می‏شوند که در بعضی مناطق فقط نوع دایره‏ای آن وجود دارد و برای کارکردهای مختلف استفاده می‏شود ولی در بعضی مناطق چند نوع از آن وجود دارد که هرکدام با هدف خاصی احداث شده ‏اند.