برآورد دمای خاک در اعماق مختلف با استفاده از متغیرهای هیدرواقلیمی در بیابان‌های ساحلی (مطالعه موردی: بندرعباس)

Abstract

چکیده

دمای خاک یکی از متغیرهای مهم در مطالعات هیدرواقلیمی کشاورزی و هواشناسی کشاورزی می‌باشد و کمبود آن در نقاط فاقد ایستگاه سینوپتیک که فعالیت‌های کشاورزی صورت می‌پذیرد یکی از چالش‌های بزرگ در بسیاری از مطالعات و تحقیقات بخش کشاورزی است. لذا هدف از این مطالعه تعیین ارتباط بین متغیرهای هیدرواقلیمی همچون بارندگی، دمای هوا، رطوبت هوا، فشار بخار آب، سرعت باد، میزان تبخیر و تراز آب‌زیرزمینی با دمای خاک در اعماق 5، 10، 20، 30، 50 و 100 سانتی­متری در منطقه ساحلی بندرعباس طی دوره آماری (1371-1392) است. بدین منظور پارامترهای ذکر شده به صورت نرمال استاندارد شده محاسبه شد و همچنین تاثیر دو پارامتر باران و تراز آب ‌زیرزمینی در قالب دو شاخص SPI و GRI بررسی و با ضریب همبستگی پیرسون معنی‌داری ارتباط بین آن­ها تعیین گردید، و بر اساس روش رگرسیون خطی چند متغیره مقادیر دما در اعماق مختلف خاک برآورد گردید. بیشترین همبستگی بین دمای خاک در عمق 100 سانتی­متری خاک با دمای هوا، تبخیر از تشتک و شاخص SPI در پنجره زمانی 3 ماهه دیده می­شود که ضرایب همبستگی آن­ها به ترتیب برابر با 992/0، 885/0 و 71/0- می­باشد. این بدان معنی است که در واقع دما و رطوبت هوا به ‌طور مستقیم بر تغییرات دمای خاک از سطح تا عمق مؤثر است، اما تأثیر باران بر دمای خاک معکوس بوده به ‌طوری­ که میزان دمای خاک در ماه‌های ترسال کاهش معنی‌داری (P-value=-0.59) را نشان می‌دهد. در نتیجه، تحقیق فوق این امکان را فراهم می‌آورد تا در ماه‌های مختلف امکان برآورد سریع دمای خاک با استفاده از داده‌های هیدرواقلیمی فراهم آید.