ارزیابی پتانسیل استحصال آب در حوزه های آبخیز مناطق خشک و نیمه خشک با استفاده از روش تصمیم گیری چند معیاره سلسله مراتبی (مطالعه موردی: حوزه آبخیز رود سراب شهرستان خوشاب استان خراسان رضوی)

Abstract

چکیده کمبود آب مشکلی است که در مناطق خشک و نیمه خشک دنیا موجب شکننده شدن شرایط زیستی شده است. با توجه به وقوع بارش در زمان‌های محدود در این مناطق، ارائه راهکارهایی برای بهره‌برداری از آب باران دغدغه بسیاری از سکنه و مدیران این مناطق می‌باشد. برای انتخاب روش مناسب جهت استحصال آب و نیز محل مناسب برای هر روش تعاریفی ارایه شده است که با توجه به شرایط محیطی انتخاب می‌گردد. در این تحقیق به منظورتصمیم‌گیری در خصوص مکانیابی مناسب اجرای پروژه‌های پیتینگ، فاروئینگ، بانکت‌بندی از داده‌های مکانی متعدد نظیر داده‌های پوشش گیاهی، خاکشناسی، توپوگرافی ، بارندگی و ... به کمک فرایند تحلیل سلسله مراتبی در سه مرحله مورد استفاده قرار گرفت. لازم به ذکر است که پردازش داده‌های مکانی در محیط نرم افزار Arc GIS انجام شده است. مرحله اول شامل تعیین سطوح سلسله مراتبی متشکل از هدف، معیارها و زیرمعیارها است. طی مرحله دوم، استانداردسازی عوامل و وزن‌دهی معیارها و زیر معیارها بر اساس تحلیل سلسله مراتبی و مقایسات زوجی معیارها و زیرمعیارها با ارزش‌های ارجحیتی 1 تا 9 ، و میزان ناسازگاری مقایسات زوجی معیارهای پروژه فاروئینگ، پیتینگ و بانکت بندی به ترتیب 0.07، 0.03 و 0.04 برآورد شد. این ارقام با توجه اینکه کمتر از 1/0 در محیط نرم افزاری Expert Choice محاسبه شد، نشان دهنده صحت وزن‌دهی انجام شده می‌باشند. با توجه به نتایج تحقیق از بین معیارهای مورد نظر معیار توپوگرافی با وزن نرمال 629/0 بیشترین تاثیر و معیار بارندگی با وزن نرمال 054/0کمترین تاثیر را بر مکان یابی اجرای پروژه پیتینگ دارا هستند. از بین معیارهای تاثیر گذار بر مکانیابی اجرای پروژه فاروئینگ، معیار توپوگرافی با وزن نرمال 563/0 بیشترین تاثیر و معیار بارندگی با وزن نرمال 055/0 کمترین تاثیر را دارند. همچنین از بین معیارهای تاثیر گذار بر مکانیابی اجرای پروژه بانکت‏بندی، معیار توپوگرافی با وزن نرمال 556/0 بیشترین تاثیر و معیار بارندگی با وزن نرمال 081/0 کمترین تاثیر را دارد. در مرحله آخر، پس از تلفیق این لایه‌ها، نقشه نهایی مکان-های بهینه اجرای پروژه‌های فاروئینگ، پیتینگ و بانکت بندی تهیه گردید که نتایج اعتبار سنجی نشان می‌دهد که در بین نقشه‌های شایستگی تولید شده، نقشه شایستگی پروژه پیتینگ با میزان صحت 79% بالاترین اعتبار را داراست.