اثر بخشی سدهای آبخیزداری بر سطح آب زیرزمینی (سد خاکی لاور)

Abstract

تغذیه مدیریت شده آب‌های زیرزمینی تکنیکی پایدار و نوظهور است که قبلاٌ نتایج موفقیت ‌آمیزی را ایجاد نموده است و انتظار می‌رود بسیاری از مشکلات منابع آب، به خصوص در مناطق نیمه خشک و خشک را حل نماید. تغذیه مصنوعی آبخوان‌ها به عنوان یک استراتژی برای بهبود و توسعه منابع آب‌های زیرزمینی و ذخیره‌سازی برای جبران خسارات وارده به آن‌ها نظر گرفته می‌شود. در کشور ما نیز همه‌ساله هزینه‌هایی صرف احداث پروژه‌های تغذیه مصنوعی می‌گردد. ارزیابی اثرات این طرح‌ها بر آبخوان‌ها مهم است، چرا که اگر نتایج مثبت باشد اجرای این پروژه‌ها افزایش می‌یابد. این تحقیق با هدف بررسی میزان اثر بخشی طرح سد خاکی بر کمیت آب زیرزمینی دشت لاور فین انجام پذیرفت. روش مطالعه مبتنی بر روش‌های میدانی و آماری بود که بدین منظور از داده‌های ارتفاع آب زیرزمینی، سطح ایستابی در چاه‌های پیزومتری دشت و میزان بارش منطقه برای دوره آماری 1374 تا 1394 استفاده شد. داده‌های مزبور از شرکت آب منطقه‌ای استان هرمزگان اخذ گردیدند شبکه پایش موجود جهت بررسی تغییرات کمی آبخوان تعداد 6 حلقه چاه مشاهده‌ای می‌باشد، که همگی در پایین‌دست سد خاکی قرار داشتند. میزان تاثیر سد خاکی بر تغییرات سطح آب زیرزمینی در طی یک دوره 20 ساله قبل و بعد از احداث سد خاکی مورد بررسی قرار گرفت. روند عمومی سطح آب زیرزمینی دشت و تغییرات سطح آب در کلیه‌ی چاه‌های پیزومتری به رغم عملکرد سد خاکی، حالت نزولی را نشان می‌دهد، بنابراین برای اینکه نقش سد خاکی در تغذیه آبخوان نشان داده شود، تغییرات و میزان افت سطح آب زیرزمینی در قبل و بعد از اجرای طرح (به روش تحلیلی توصیفی) مقایسه گردید، نتایج نشان داد، سطح آب زیرزمینی در دوره آماری بعد از احداث سد نسبت به دوره قبل از احداث، افت کم‌تری داشته است در حالی که متوسط بارندگی 9 ساله قبل از اجرای طرح 182 میلی‌متر و متوسط بارندگی 11 ساله بعد از اجرای طرح 155 میلی‌متر می‌باشد. به طور کلی نتایج این بررسی نشان داد که با توجه به خشکسالی‌های اخیر و افزایش میزان برداشت از منابع آب زیرزمینی، احداث سد خاکی لاور بر تراز آب آبخوان تاثیر مثبت داشته اما نتوانسته است تمام افت ناشی از برداشت‌ها را جبران کند، گرچه طرح باعث توقف روند افت آبخوان نگردیده است، اما تا حدودی از شدت افت آبخوان کاسته است.