ارزیابی تأثیر اجرای عملیات سطوح آبگیر باران بر وضعیت مراتع (مطالعه موردی: مراتع خشک و نیمه خشک منطقه دهلران)

Abstract

هدف از اجرای این پژوهش شناسایی توانمندی بهره­برداران حوضه­های آبخیز است که با استفاده از تجارب گذشتگان بستر مناسبی به منظور بهره­برداری از عرصه­های طبیعی ایجاد می­نمایند. سطح وسیعی از مراتع کشور در مناطق خشک و نیمه خشک واقع شده است. به دلیل محدودیت منابع آبی قابل شرب و نیز حساسیت و شکنندگی اکوسیستم‌های مرتعی مناطق فوق، مدیریت منابع آب آن­ها، بیش از هر منطقه دیگری ضروری بوده و به عنوان یکی از ابزارهای مهم تولید ثروت، از نظر اهداف اقتصاد مقاومتی اهمیت اقتصادی و زیست محیطی قابل توجهی دارد. کمبود آب، یا زیادی آن و یا عدم دسترسی به آن در مرتع، به استفاده غیر اصولی از این منبع با ارزش منجر خواهد شد. الگوی فعلی مصرف آب با اقلیم خشک کشور ایران ناسازگار بوده و علاوه بر ایجاد موانع برای دستیابی به اهداف توسعه کشور، حفظ وضع موجود را نیز مشکل نموده است. تنها راهکار پیشنهادی برای حل این مشکل، کنترل و مهار هرزآب‌ها و سیلاب‌های حاصل از نزولات آسمانی با هدف ذخیره‌سازی آب باران در مراتع می‌باشد. در این تحقیق روش‌های مورد استفاده جهت استحصال آب باران عبارتند از: پیتینگ، بانکت، تراس بندی، آب انبار و کنتور فارو. ارزیابی تأثیر اجرای عملیات سطوح آبگیر باران، بر بازده اقتصادی مراتع مناطق خشک و نیمه‌خشک، در راستای بهره‌وری بهینه از مراتع به منظور تحقق اهداف اقتصاد مقاومتی در بخش منابع طبیعی می‌باشد. این ارزیابی براساس دو روش نرخ بازدهی داخلی (IRR) و نسبت منفعت به هزینه(BCR) انجام شد. نتایج نشان داد که با توجه به سودآوری پروژه (04/2 درصد) و نرخ بازدهی داخلی (63/0 درصد)، شاخص BCR بدست آمده بزرگتر از یک می‌باشد لذا اجرای طرح مذکور از نظر اقتصادی توجیه پذیر بوده و درآمد زیادی را عاید دامداران ساکن در محدوه طرح می‌نماید. بر اساس نتایج حاصله 60 درصد از افزایش تولید ناشی از عملیات اصلاحی صورت گرفته و 35 درصد ناشی از عملیات قرق بوده که نشان دهنده تاثیر مثبت عملیات مختلف اصلاحی بر پوشش گیاهی و خاک مراتع می‌باشد.