مروری بر روش‌های سنتی بهره‌برداری از سیلاب با بنای سطوح آبگیر کوچک در استان فارس

Abstract

چکیده سالانه افزون بر 50 میلیارد متر مکعب سیلاب رودخانه‌های سرزمین ما به هدر می‌رود و زیان مالی و تلفات ناشی از آن به میلیاردها و دهها نفر بالغ می‌گردد. این در حالی است که نزدیک به 90 درصد پهنه سرزمین ما با کمبود آب روبرو است. مردمان مناطق خشک و نیمه خشک به منظور تامین آب مورد نیاز خود برای مصارف کشاورزی، شرب و خانگی مجبور هستند از آب حاصل از بارش‌ها استفاده کنند. مردمان هوشمند مناطق خشک و نیمه خشک از سالیان دراز خود را با این محیط سخت و خشن سازگار کرده‌اند. در این مناطق تنها منبع آب قابل دسترس برای آبیاری، سیلاب‌ها و جریان‌های موقتی می‌باشد. مردمان این مناطق آبیاری سیلابی را به عنوان اساس زندگی‌شان انتخاب کرده‌اند. استفاده از سیلاب در استان‌های فارس، سیستان و بلوچستان و خراسان نمودی از کاربری بجا و به هنگام سیل و جریان‌های سطحی است. قدمت روش‌های سنتی استحصال آب باران و سیلاب به 3 تا 5 هزار سال می‌رسد. علیرغم توسعه روش‌های جدید در بهره‌برداری از سیلاب، کماکان این روش‌های بومی در مناطق مختلف از کارایی بسیار خوبی برخوردار هستند. زراعت سیلابی، جمع‌آوری هرزآب با بنای سطوح آبگیر کوچک در انجیرستان دیم استهبانات و پرزیتون، ساخت آب انبار و آبیاری نخیلات با سیلاب در لارستان، و سطوح آبگیر در کهمره نودون کازرون، کلستان، لایزنگان داراب و آب سرد خفر نمونه‌های بارزی از هماهنگی با طبیعت خشک و خشن و نمونه‌هایی از روش‌های سنتی جمع‌آوری آب و روش‌های بهره‌وری از سیلاب‌های فصلی در استان فارس است که در مقاله حاضر به آن خواهیم پرداخت.