ارزیابی الگوهای بارشی استان خراسان رضوی با استفاده از روش‌های نوین آمار فضایی

Abstract

بارش متغیرترین عنصر اقلیمی است. این تغییرات هم در بعد مکان و هم در بعد زمان در قالب اقلیم منطقه رخ می‌دهد. هدف از این مطالعه ارزیابی خودهمبستگی فضایی بارش استان خراسان رضوی می‌باشد. بدین منظور از داده‌های بارش 12 ایستگاه هم‌دید استان خراسان رضوی استفاده شده است. به منظور دست‌یابی به تغییرات بارش استان خراسان رضوی از روش‌های آمار فضایی مانند خودهمبستگی فضایی شاخص موران جهانی، تحلیل خوشه و نا خوشه (Clusters/Outliers) و لکه داغ (Hot Spot) با استفاده از امکانات برنامه‌نویسی در محیط MATLAB وARC GIS بهره گرفته شد. نتایج حاصل از این پژوهش نشان داد که بارش در استان خراسان رضوی دارای الگوی خوشه‌ای بالا می‌باشد. بر اساس شاخص موران محلی و لکه داغ، بارش در بخش‌های مرکزی، شمال غرب و شمال استان دارای الگوی خودهمبستگی فضایی مثبت (خوشه‌های بارش با ارزش بالا) این گروه از الگوی‌های بارشی مجموعاً در سطوح اطمینان 3 گانه 90، 95 و 99 درصد، مساحتی معادل 25 درصد از مناطق استان را تشکیل داده‌اند. نواحی جنوبی دارای خودهمبستگی فضایی منفی (خوشه‌های بارش با ارزش پایین) مجموعاً مساحتی معادل 18 درصد از کل استان بوده است. در سایر مناطق استان که شامل 57 درصد می‌باشد بارش هیچ‌ گونه الگوی معنی‌داری را نشان نداده است که مبیین بی‌نظمی مکانی بارش در سطح استان خراسان رضوی می‌باشد. مطالعه حاضر نشان داده است که عوامل محلی (ارتفاعات) مهمترین عامل توزیع پراکندگی الگوهای بارشی استان خراسان رضوی می‌باشد.