نقش بانکت‌های هلالی شکل و قرق در حفظ رطوبت خاک به منظور مقابله با خشکیدگی جنگل‌های زاگرس

Abstract

پدیده خشکیدگی سراسر جنگل­های زاگرس را فرا گرفته و جبران کمبود رطوبت خاک از طریق نفوذ دادن رواناب سطحی می‏تواند در این زمینه موثر باشد. هدف از اجرای پژوهش بررسی نقش بانکت هلالی در افزایش ذخیره رطوبت خاک از طریق نفوذ دادن رواناب به منظور مقابله با خشکیدگی بلوط بود که در بخشی از جنگل‏های کله‏زرد جنوب کرمانشاه در قالب طرح آزمایشی بلوک­های کامل تصادفی با 4 تیمار و 3 تکرار در پلات­هایی به ابعاد 30×50 متر انجام یافت. تیمارها شامل قرق+بانکت هلالی، قرق، بانکت هلالی بدون قرق و شاهد بود. بانکت­ها بسته به وضعیت سطح زمین به شکل هلالی به طول تقریبی 7 متر و عمق 5/0 متر ایجاد شدند. رطوبت حجمی خاک با TDR در سه نقطه داخل بانکت، کناره بانکت و شاهد اندازه‏گیری گردید. نتایج این پژوهش نشان داد که خشکیدگی در ابتدای شروع پروژه (سال 1390) 30 درصد بود که بر اساس مشاهدات میدانی در سال بعد روند افزایشی داشت. نتایج بررسی رطوبت اندازه‏گیری شده نشان داد که میانگین ذخیره رطوبت داخل بانکت 2 برابر نقطه شاهد بود که با اعمال تیمار بانکت+قرق بعد از 3 سال، تعداد 3 پایه از درختان خشکیده احیاء (19 پایه در هکتار) و 37 پایه در هکتار نیز کمتر خشک شده بود (درمقایسه با تیمار شاهد) که در مجموع موجب نجات 57 پایه درختی در هکتار از پدیده خشکیدگی گردید. تیمار قرق گرچه موجب احیاء پایه‏های خشکیده نگردید، اما موجب کاهش تشدید خشکیدگی به تعداد 38 پایه در هکتار گردید. تاثیر تیمار بانکت بدون قرق در کاهش خشکیدگی 6 پایه در هکتار به دلیل عدم حفاظت و چرای دام بود. نهایتا افزایش معنی‏دار تاج پوشش گیاهی و لاشبرگ سطح زمین و کاهش سطح خاک لخت در تیمارهای بانکت و قرق نیز افزایش یافت. بنابراین، احداث بانکت توام قرق به عنوان راهکاری مناسب برای افزاش رطوبت خاک برای مقابله با پدیده خشکیدگی جنگل‏های زاگرس خواهد بود. واژه‌های کلیدی: بانکت هلالی، بلوط غرب، پدیده خشکیدگی، کله­زرد، رطوبت خاک