ارزیابی عملکرد شبکه‌های آبیاری با استفاده از منطق فازی: مطالعه موردی شبکه مارون

Abstract

ارزیابـی شبکه‌های آبیاری نشان داده است که عملکرد بیشتر آنها به‌مراتب پایین‌تر از حد مورد انتظار است. برای بهبود کارایی شبکه‌ها اولین گام، ارزیابی عملکرد آنها است. بدین‌منظور تاکنون روشهایی نظری و کمّی بر مبنای مجموعه‌ای از عواملی که از اندازه‌گیری در سطح شبکه به‌دست می‌آید، پیشنهاد شده است. واقعیت این است که بخشی از اطلاعات مورد نیاز در ارزیابیها نادقیق و توصیفی بوده و لازم است که تأثیرات طیفی بسیاری از شاخصها در ارزیابی به‌صورت کمّی انعکاس یابد که این خواسته با روشهای مرسوم ممکن نیست. در این تحقیق به‌منظور برطرف ساختن برخی از مشکلات در روشهای ارزیابی فعلی، از منطق فازی استفاده شده است. به‌منظور نمایش قابلیتهای منطق فازی در ارزیابی عملکرد شبکه‌های آبیاری، مدلی براساس سیستم استنتاج فازی حداقل- حداکثر ممدانی و روش غیر‌فازی‌ساز مرکز ثقل تدوین شده و با استفاده از این مدل، عملکرد شبکه‌ آبیاری مارون از دیدگاه کلی مدیریتی ارزیابی شده است. 22 پارامتر به‌صورت ترکیبی در قالب چهار شاخص‌ اصلی بهره‌برداری، تعمیرات و نگهداری، تحویل آب و کشاورزی، تعیین شده و با تعریف طبقات مختلف هر یک از شاخصها، تابع عضویت آنها و قواعد فازی، ارزیابی صورت گرفته است. نتایج حاصل نشان می‌دهد که نمره ارزیابی عملکرد شبکه از دیدگاه کلی مدیریتی 71/0 است که با درجه عضویت 34/0 به طبقه متوسط و با درجه عضویت 66/0 به طبقه خوب تعلق دارد. بر‌خلاف روشهای مرسوم، در روش ارزیابی فازی با توجه به امکان ارزیابی کمّی برخی از شاخصهای نادقیق و توصیفی مـانند رضایـتمندی، انعطاف‌پذیری و اعتمادپذیری ـ که در شبکه‌های آبیاری اهمیت شایان توجهی دارند _ و با درنظر گرفتن تأثیر طیفی و دامنه‌دار شاخصها، می‌توان نسبت به نتایج ارزیابی، اطمینان بیشتری داشت و استفاده از این روش را در ارزیابی عملکرد شبکه‌های آبیاری در سطح گسترده‌ای توصیه کرد.