تعادل و پویایی طی فعالیت‌های روزمره، کمردرد و درد در اندام سالم و قطع شده در افراد دچار قطع عضو اندام تحتانی

Abstract

زمینه و هدف: از دست دادن اندام تحتانی و استفاده از پروتز بر پویایی افراد دچار قطع عضو و دیگر ابعاد فعالیت‌های روزمره ایشان اثر می‏گذارد. اطلاع از این اثرات می‏تواند در زمینه بهبود سلامت و ارتقاء کیفیت زندگی این افراد، به سیستم درمانی و توانبخشی کمک کند. در این پژوهش با استفاده از پرسشنامه به جمع‌آوری اطلاعات از شرایط ناشی از قطع عضو از جمله وضعیت کمردرد، تعادل و پویایی و کیفیت زندگی افراد دچار قطع عضو اندام تحتانی پرداخته شده است.

روش‌ها: پرسشنامه‏ای مرکب از سه پرسشنامه استاندارد شامل بخشی از پرسشنامه ارزیابی پروتز (PEQ)، همه پرسش‌های شاخص ناتوانی اسوستری (ODI) و همه پرسش‌های مقیاس اطمینان به تعادل طی فعالیت‌های خاص (ABC) طراحی و به صورت بر-خط (آنلاین) منتشر شد. افراد دچار سطوح مختلف قطع عضو اندام تحتانی با سن بیشتر از 18 سال به عنوان جامعه آماری این مطالعه در نظر گرفته شدند. پرسشنامه علاوه بر اطلاع‌رسانی از طریق کلینیک پروتز مرکز جامع توانبخشی هلال احمر در تهران، همکاران فعال در زمینه توانبخشی افراد با قطع عضو، در کانال‌های مرتبط با معلولین و جامعه معلولین ایران در شبکه‌ اجتماعی تلگرام معرفی شد. نسخه نرم افزاری پرسشنامه برای همه فارسی‌زبانان فارغ از محل زندگی قابل استفاده بود. اطلاعات طی 16 ماه (از شهریورماه 1395-آذرماه 1396) جمع‌آوری شدند.

یافته‌ها: 37 نفر با قطع اندام تحتانی (به جز یک نفر همگی مرد و با قطع عضو یک طرفه بودند) در این مطالعه شرکت کردند که بسیاری از آنها دچار احساس اندام خیالی (56/8 %-21 نفر)، درد اندام خیالی (48/6 %-18 نفر)، درد اندام باقیمانده (51/4 %-19 نفر)، درد در اندام سالم (59/5 %-22 نفر)، کاهش اطمینان به حفظ تعادل در کارهای روزمره نیازمند مداخله درمانی (70%-26 نفر)، خطر افتادن (46%-17 نفر)، نگرانی درباره افتادن (75/7 %-28 نفر) و تجربه آن (59/5 %-22 نفر) بودند. این مشکلات بر نمره ODI، نمره ABC، نمره پویایی و نمره کیفیت زندگی این افراد اثر منفی داشت. البته با وجود شیوع بالای کمردرد در بین شرکت‌کنندگان (22 نفر -59/5 %)، شدت درد در اغلب آنها کم و متوسط بود. با وجود این، کمردرد همراه با نمرات کمتری برای ABC، پویایی، کیفیت زندگی و رضایت‌مندی از پروتز بود. بر اساس نمره ODI، 24/3 % (9 نفر) از آنها در اثر کمردرد به ناتوانی ناچیز، 32/4 % (12 نفر) به ناتوانی متوسط، یک نفر به ناتوانی شدید دچار بودند و با افزایش سن این ناتوانی افزایش می‌یافت. نتیجه‌گیری: افراد با قطع عضو اندام تحتانی یک طرفه با مشکلات متعددی در زمینه تعادل، درد در اندام قطع شده و سالم همچنین کمردرد مواجه هستند که تاثیر مستقیم بر پویایی و ارزیابی شخصی آنها از کیفیت زندگی دارد. بر این اساس، غربالگری این مشکلات و توجه کافی به حل آنها از سوی سیستم درمانی/توانبخشی ضروریست.