تدوین شاخص‌های عینی و رفتاری در سنجش استرس

Abstract

زمینه و هدف: یکی از دغدغه‌های انسان در عصر حاضر مقابله با تجربه‌ استرس است. هدف اصلی پژوهش حاضر در گام اول طراحی و ساخت پرسشنامه­هایی برای گزارش دهی استرس بوده که در دو نسخه متفاوت خود گزارش‌دهی و دیگر گزارش­دهی انجام گرفته است؛ در قدم بعدی هدف، تعیین شاخص­های ذهنی و عینی در سنجش استرس بوده است. این پرسشنامه‌ها بر ­اساس تمرکز بر ویژگی­های جسمی، رفتاری و حرکتی صورت گرفته­اند. روش‌ها: جامعه پژوهش کارکنان یک دانشگاه نظامی در شهر تهران بودند و نمونه پژوهش در مرحله پایلوت 30 نفر و در مرحله اصلی پژوهش، 300 نفر تعیین شده­ است. در این پژوهش از پرسشنامه‌های محقق ساخته‌ خود گزارش دهی و دیگر گزارش دهی استرس در کنار پرسشنامه استرس ادراک شده به عنوان ملاک استفاده شده است. برای بررسی شاخص‌های روانسنجی این پرسشنامه‌ها از دو نرم افزار SPSS23 و AMOS23 استفاده شد. برای بررسی ویژگی‌های روایی این پرسشنامه‌ها از ضریب همبستگی، تحلیل عاملی و شاخص اعتبار محتوا استفاده شد. یافته‌ها: گویه‌های این دو پرسشنامه بر اساس نظر متخصصین دارای روایی محتوای بالای 7/0 بودند. پرسشنامه‌های خود گزارش دهی و دیگر گزارش دهی استرس بعد از انجام تحلیل عاملی اکتشافی دارای سه عامل نشانه‌های جسمی، حرکتی و رفتاری بودند. تحلیل عاملی تاییدی نیز برازش مناسب مدل سه عاملی همبسته را نشان داد. ضریب روایی ملاکی برای پرسشنامه‌های خود گزارش دهی و دیگر گزارش دهی استرس با ملاک قرار دادن پرسشنامه استرس ادراک شده به ترتیب برابر با 44/0 و 28/0 بود (01/0>p). ضریب همسانی درونی برای پرسشنامه‌های خود گزارش دهی و دیگر گزارش دهی استرس به ترتیب برابر با 70/0 و 69/0 به دست آمده است. دو نیمه کردن آزمون نیز پایایی پرسشنامه‌های خودگزارش دهی و دیگر گزارش دهی استرس را در سطح (01/0>p) نشان داده است. نقطه برش برای نمره کل پرسشنامه‌های خودگزارش دهی و دیگر گزارش دهی استرس به ترتیب برابر با 90 و 114 به دست آمده است. نتیجه‌گیری: طبق نتایج به دست آمده، دو پرسشنامه خود گزارش دهی و دیگر گزارش دهی طراحی شده دارای روایی و پایایی مناسبی هستند و می‌توان از آنها در فرآیند سنجش میزان استرس و غربال افراد دارای استرس آسیب زا و استرس عادی استفاده کرد و به عنوان یک شاخص عینی و ذهنی مناسب در سنجش میزان استرس مطح می­گردند.