طراحی و روان سنجی پرسشنامه کیفیت زندگی جانبازان مبتلا به اختلال استرس پس از ضربه ناشی از جنگ

Abstract

زمینه و هدف: اختلال استرس پس از ضربه، یکی از آسیب های شدید و ناتوان کننده بعد از تجربه وقایع جنگ در بازماندگان از جنگ است، که تأثیرات منفی عمیقی بر کیفیت زندگی آنان می گذارد. این پژوهش با هدف طراحی و روان سنجی پرسشنامه کیفیت زندگی جانبازان مبتلا به اختلال استرس پس از ضربه ناشی از جنگ عراق علیه ایران طراحی و اجرا شده است. روش‌ها: یک پژوهش ترکیبی متوالی اکتشافی، در سال 1395 در تهران انجام شد. در مرحله کیفی، با روش تحلیل محتوی قراردادی، مفهوم کیفیت زندگی تبیین گردید. جمع آوری داده ها به روش نمونه گیری هدفمند و با مصاحبه های انفرادی نیمه ساختار یافته با 31 جانباز مبتلا به اختلال استرس پس از ضربه ناشی از جنگ و بحث های گروهی متمرکز با سه نفر از پزشکان پایش سلامت و 12 نفر از همسران آنان انجام شده و بر اساس یافته های استخراج شده، گویه های پرسشنامه تدوین گردید. در بخش کمی، ویژگی های روانسنجی ابزار سنجش شد. تعیین روایی با اندازه گیری روایی صوری و محتوی به دو روش کمی و کیفی و تعیین روایی سازه با روش تحلیل عاملی اکتشافی و تعیین روایی همگرا با استفاده از پرسشنامه 36 سوالی کیفیت زندگی انجام شد. تعیین پایایی با اندازه گیری همسانی درونی به روش تعیین ضریب آلفای کرونباخ و دو نیمه کردن و تعیین ثبات با روش بازآزمایی انجام شد. جهت تحلیل داده های کیفی از نرم افزار10MAXQ DA و جهت تجزیه وتحلیل داده های کمی از نرم افزار 18SPSS استفاده شد. یافته‌ها: تبیین مفهوم کیفیت زندگی به شکل گیری 8 طبقه اصلی و 3 درون مایه تحت عناوین "پیامدهای بیماری"، "سلامتی" و "عوامل موثر بر سازگاری" منجر شده و بر اساس آن پرسشنامه اولیه با 73 گویه تدوین گردید. در مرحله روان سنجی، طی تبیین روایی صوری و محتوی، تعداد گویه ها به 46 گویه تقلیل یافت. روایی سازه از طریق تحلیل عامل اکتشافی منجر به حذف 16 گویه وشناسایی 4 عامل شد. روایی همگرا با پرسشنامه 36 سوالی کیفیت زندگی با 41/0=r در حد قابل قبول کسب شد (001.0p<). پایایی از طریق بازآزمایی با 93/0= r و دو نیمه کردن 776/0=r و آلفای کرونباخ 67/0a=، تایید شد. پرسشنامه نهایی با 30 گویه و در چهار زیر مقیاس: روانی اجتماعی، روان تنی، اعتمادبه نفس و نگرش مذهبی ارائه شد. نتیجه‌گیری: ابزار طراحی شده مبتنی بر درک مفهوم کیفیت زندگی توسط جانبازان مبتلا به استرس پس از ضربه ناشی از جنگ، روایی و پایایی مناسب و قابل قبول داشته، از این رو قابلیت بکارگیری در موقعیت های مختلف، جهت سنجش کیفیت زندگی در این گروه از جانبازان را داشته و می تواند در برنامه ریزی های درمانی ومراقبتی جهت ارتقاء کیفیت زندگی آنان به کار گرفته شود.