نقدی بر پژوهش‌های اقتصادی در ایران: رهیافت نظریه سه جهان پوپر

Abstract

هدف این مقاله ارزیابی نقادانه محتوای مقالات اقتصادی در ایران است. برای دستیابی به این هدف، 1285 مقاله علمی- پژوهشی گردآوری و بر مبنای طبقه‌بندی مجله ادبیات اقتصادی ساماندهی شده‌اند. تحلیل‌های آماری نشان می‌دهد 96 درصد مقالات، با عنوان "کاربردی" و 99 درصد با "روش علی"و با بهره‌گیری از مدل‌های اقتصادسنجی در محورهای "اقتصاد کلان و پولی"، "اقتصاد بین­الملل"، "اقتصاد مالی" و "اقتصاد کشاورزی و محیط زیست" نوشته شده‌اند. برای نقد مقالات از نظریه "سه جهان" و تفکر نقادی پوپر بهره‌برداری شد. یافته‌ها نشان می‌دهد گستره تحقیقات اقتصادی در ایران محدود است. به نظر می‌رسد "جهان 2" و "جهان 3" محققان (به تعبیر پوپر) از غنای لازم برخوردار نبوده و به همین علت اثرگذاری دانش‌آموختگان اقتصادی در "جهان 1" نیز اندک است. از اهم دلایل کاستی پژوهش‌ها می‌توان به مسئله محور نبودن، صورت‌بندی افراطی ریاضی، نا آشنایی با سایر علوم اجتماعی و نبود تفکر نقادانه اشاره کرد. برای سودمندی بیشتر دانش اقتصاد آشتی دادن «حقایق آشکار شده» و «نظریات ناسازگار» ضروری است. طرح دیدگاه‌های متنوع معرفتی، ترویج تفکر نقادانه، آشنایی با معرفت‌های نوع دوم و رشته‌های علوم اجتماعی از عوامل گسترش علوم اقتصادی است که این علم را در حل مسائل جامعه تواناتر می­کند.