lncRNAها: جایگاه و سازوکارهای عملکرد آن‌ها

Abstract

در پستانداران، بخش عمده‌ای از فراورده‌های بیان ژن را توالی‌های ریبونوکلئوتیدی غیر کدکننده‌ی پروتئین تشکیل می‌دهند. این توالی‌ها شامل مولکول‌های RNAی کوتاه و بلند، با اندازه‌هایی در بازه‌ی ده‌ها تا صدها نوکلئوتید هستند، که به مواردی از آن‌ها با طول بیش از 200 نوکلئوتید، RNAی بلند غیر کدکننده‌ی پروتئین یا lncRNA گفته ‌می‌شود. مولکول‌های lncRNA که عملکردشان وابسته به ساختار مولکولی‌ منحصر به فرد آن‌هاست، نقش‌های مهمی در تنظیم بیان ژن در سطوح متفاوت اپی‌ژنتیکی، رونویسی و پس از رونویسی ایفا می‌کنند. این مولکول‌ها ضمن میان‌کنش با دیگر مولکول‌های زیستی مانند DNA، RNA و پروتئین، عامل‌های تعیین‌کننده‌ای در پیش‌برد فعالیت‌های فیزیولوژیکی سلول‌های طبیعی به شمار می‌روند. فعال‌سازی عامل‌های رونویسی، هدایت مجموعه‌های ریبونوکلئوپروتئینی، چارچوب‌گذاری برای تجمع پروتئین‌های همکار، تنظیم پردازش متناوب، تغییر حالت کروماتین و تسهیل فرایند نقش‌گذاری، حفظ حالت چندتوانی و کنترل آمد و شد بین هسته و سیتوپلاسم، از جمله رویکردهای مهم اجرا شونده توسط lncRNAها هستند. فناوری‌های مدرن جهت شناسایی مولکول‌های lncRNA توسعه یافته‌اند و داده‌پایگاه‌های متعددی، به منظور تسهیل امر پژوهش و تبادل اطلاعات علمی مربوط به این مولکول‌ها طراحی شده‌اند. در این مقاله‌ی مروری، اهمیت lncRNAها، شناسایی، رده‌بندی، تکامل زیستی، وضعیت ژنومی، ساختار فضایی، بیان، مکان، و فعالیت‌های گسترده‌ی این مولکول‌‌ها مورد بررسی و بحث قرار گرفته است. واژگان کلیدی: ncRNA، lncRNA، عملکرد.