نقش ریز RNAها در تنظیم بیان ژن، آپوپتوز، تشخیص و درمان سرطان

Abstract

آپوپتوز، مرگ برنامه ریزی شده سلول است که در پاسخ به عامل‌های تنش‌زای گوناگون در بدن رخ می‌دهد. این فرایند، پدیده فعال و وابسته به انرژی است که ساز و کارها و عامل‌های ژنتیکی با برنامه‌های ویژه در کنترل و اجرای آن نقش دارند. سلول‌های محکوم به آپوپتوز دارای شاخص‌های ویژه‌ای هستند. آپوپتوز در مراحل متفاوت از تکامل زیستی موجود زنده نقش دارد و چنان چه از تنظیم خارج شود، بیماری‌های گوناگونی از جمله سرطان را موجب می‌شود. در مسیر آپوپتوز، مولکول‌های فراوانی مانند ریزRNA‌ها (microRNA) درگیر هستند. ریز RNA‌ها به عنوان مولکول‌های تنظیمی در بسیاری از فرایندهای سلولی نقش دارند. ریزRNA‌های درگیر در آپوپتوز را بر اساس عملکردشان در دو دسته proapoptotic و antiapoptotic رده‌بندی می‌کنند. هر یک از این ریزRNA‌ها می‌توانند بر روی شماری از mRNA‌های هدف متصل گردند و از طرفی خود توسط ژن‌های دیگری فعال می‌شوند. این رویکرد تنظیمی بین ریزRNA‌ها و ژن‌های درگیر موجب پیچیدگی در شناخت عملکردشان می‌شود. ریز RNA‌ها در سلول‌های سرطانی و طبیعی، الگوی بیانی متفاوتی دارند. هردو مبحث آپوپتوز و ریزRNA‌ها در سرطان بسیار مهم هستند. ریز RNA‌های گوناگونی در مراحل متفاوت تومورزایی، متاستاز و رگ‌زایی درگیر هستند. از ریزRNA‌ها به عنوان نشانگر زیستی در پیش‌گیری، تشخیص و پیش‌آگهی سرطان نیزاستفاده می‌شود. با دانش به دست آمده از ریز RNA‌ها، روش‌های درمانی جدیدی نیز ایجاد شده است. اخیرا درمان سلول-های سرطانی با وارد کردن ریز RNA‌هایی که در ایجاد آپوپتوز نقش دارند، در سطح پژوهشی مطرح می‌باشد