بررسی تأثیر تاریخ کاشت، تراکم بوته و رقم روی مؤلفههای دریافت تشعشع خورشیدی در چغندرقند الف- دریافت تشعشع خورشیدی و ضریب استهلاک نوری

Abstract

با هدف بررسی تأثیر تاریخ کاشت، تراکم بوته و رقم بر مؤلفههای دریافت تشعشع خورشیدی، این تحقیق طی سال‌های 1384 و 1385 در ایستگاه تحقیقات کشاورزی کمالآباد کرج انجام شد. آزمایش به صورت کرت‌های دو بار خردشده در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با سه تکرار بود. سطوح تاریخ کاشت به کرتهای اصلی، تراکم بوته به کرتهای فرعی و رقم به کرتهای فرعیفرعی اختصاص داده شد. نتایج نشان داد که میزان تشعشع فعال فتوسنتزی (<em>PAR</em>) در دو سال اجرای آزمایش از حدود هشت مگاژول بر مترمربع در روز طی اوایل اردیبهشت آغاز و پس از افزایش به بیشترین مقدار طی خرداد ماه (حدود 75/17-61/17 مگاژول بر مترمربع در روز) به تدریج از مقدار آن کاسته شد. مجموع تشعشع فعال فتوسنتزی دریافت شده (<em>iPAR</em>) در سطح احتمال یک‌درصد اختلاف معنیدار بین سالهای آزمایش داشت و در سال 1385 (04/1817 مگاژول بر مترمربع) معادل 15/8 درصد بیش از سال 1384 (22/1680 مگاژول بر مترمربع) بود. رابطه بین میزان دریافت تشعشع (<em>fi</em>) با شاخص سطح برگ در سال 1384 (<em>r²</em>=0.82**) و در سال 1385 (<em>r²</em>=0.64*) به‌‌ترتیب در سطح احتمال یک درصد و پنج‌درصد معنیدار شد و نشان داد که افزایش سطح برگ موجب افزایش <em>iPAR</em> میشود. بیشترین نسبت دریافت تشعشع (<em>fi</em>) مقارن با دهه سوم شهریور ماه در منطقه کرج با شاخص سطح برگ معادل 5/3-5/2 حاصل شد. کشت در اولین فرصت ممکن تأثیر معنیداری در سطح احتمال یک‌درصد بر <em>fi</em> داشت و تاریخ کاشت اولین فرصت ممکن (53/1974 مگاژول) معادل 67/29 درصد بیش‌از کشت دیرهنگام چغندرقند (73/1522 مگاژول) بود. تأثیر تراکم بوته بر <em>fi</em> معنیدار نشد. میانگین ضریب خاموشی تشعشع (<em>K</em>) معادل 605/0 بود. اثر تاریخ کاشت بر <em>K</em> معنیدار نشد. افزایش تراکم بوته از 0/6 بوته در مترمربع (717/0<em>K</em>=) به 5/7، 0/9 و 5/10 بوته در مترمربع موجب شد تا <em>K</em> به ترتیب معادل 2/11، 6/18 و 9/32 درصد کاهش یابد. تأثیر معنیدار رقم بر <em>K</em> به نحوی بود که در سال 1385، <em>K</em> رقم 428 (373/0) به ترتیب معادل 1/54 و 9/72 درصد کمتر از رقمهای جلگه و دیاس4027 باشد. بنابراین، کاشت زودهنگام به‌دلیل افزایش <em>fi</em>، افزایش تراکم بوته با کاهش <em>K</em> و از آن‌جا، افزایش نفوذ تشعشع به داخل سایهانداز موجب افزایش عملکرد محصول می‌شود.