مروری بر کاربرد پلی‌ساکاریدها و پپتیدهای ترمیم‌کننده زخم مستخرج از باکتری‌ها

Abstract

باکتری‌ها منابع طبیعی متابولیت‌هایی هستند که خواص زیست‌فعال متنوعی ازجمله فعالیت‌های بهبود زخم، ضداکسیداتیو، ضدباکتری، ضدقارچ، ضدالتهاب، ضددیابت و ضدسرطان را نشان می‌دهند. دو گروه مهم از باکتری‌ها با پتانسیل ترمیم زخم، پلی‌ساکاریدها و پپتیدها هستند. باکتری‌ها، علاوه‌بر سلولز، پلی‌ساکاریدهای مختلف (مانند اگزوپلی‌ساکاریدها) با پتانسیل التیام زخم تولید می کنند. رایج‌ترین پپتیدهای باکتریایی مورداستفاده در مطالعات بهبود زخم، باکتریوسین‌ها و لیپوپپتیدها هستند. هدف این مقاله، مروری بر مقالات اخیر در زمینه پتانسیل‌ ترمیم زخم در شرایط آزمایشگاه و در داخل بدن موجود زنده، توسط پلی‌ساکاریدها و پپتیدهای به‌دست‌آمده از باکتری‌ها (اکتینوباکتری‌ها، باکتریوئیدها، سیانوباکتری‌ها، فیرمیکوت‌ها و پروتئوباکتری‌ها) است. به همین دلیل جست‌وجو در پایگاه‌های تحقیقاتی علمی مانند Web of Science، Google Scholar، Wiley، Elsevier، Taylor and Francis، BMC Springer و MDPI با کلمات کلیدی پلی‌ساکارید، پپتید، باکتریوسین‌ها، لیپوپپتیدها، استرپتومایس‌ها، باکتری‌ها، باکتری‌های تولیدکننده اسید لاکتیک، سیانوباکتری‌ها و ترمیم زخم انجام شد. نتایج کلی نشان داد که پلی‌ساکاریدها و پپتیدها و پپتیدهای مشتق‌شده از باکتری‌ها هم قدرت التیام زخم را در شرایط آزمایشگاهی و هم در شرایط داخل بدن موجود زنده نشان می دهند. در مدل‌های زنده، ازجمله حیوانات و انسان‌ها، این متابولیت‌ها با مهار پاتوژن‌ها، فعالیت آنتی‌اکسیدانی، تعدیل پاسخ التهابی، مرطوب‌کردن محیط زخم، ترویج تکثیر و مهاجرت فیبروبلاست‌ها و کراتینوسیت‌ها، افزایش سنتز کلاژن، بازسازی مجدد، اپیتلیال‌شدن و رگزایی تأثیر مثبتی بر بهبود زخم دارند بنابراین، پپتیدها و پلی‌ساکاریدهای مشتق‌شده از باکتری‌ها نقش بسزایی در ترمیم زخم‌ها دارند.