ارزیابی و مقابله با ریسک‌های توزیع اقلام امدادی در بلایای طبیعی: مطالعه موردی جمعیت هلال‌احمر ایران

Abstract

زمینه و هدف توزیع اقلام امدادی یکی از کارکردهای اختصاصی و مهم فاز پاسخگویی به بحران‌های طبیعی است. وقوع انحرافات معنی‌دار در عملیات توزیع می‌تواند باعث افزایش سطح هزینه‌های مالی و خسارت‌های جانی سیستم مدیریت بحران شود. تخمین نادرست از تقاضا، عدم شناسایی صحیح افراد آسیب‌دیده، وقوع مشکلات امنیتی در حین توزیع اقلام، تخصیص غیربهینه اقلام به مردم آسیب‌دیده ازجمله انحرافاتی هستند که در بحران‌های گذشته به‌دفعات شاهد وقوع آن‌ها بوده‌ایم. مقاله حاضر با هدف شناسایی و تحلیل ریسک‌های توزیع اقلام امدادی در جمعیت هلال‌احمر کشور صورت پذیرفت. روش تکنیک تجزیه‌وتحلیل حالات بالقوه خطا و اثرات آن به‌عنوان چارچوب اصلی تحقیق جهت شناسایی و ارزیابی ریسک‌های فرایند توزیع به کار گرفته شد. در این پژوهش عملیات توزیع به 3 فرایند اصلی ارزیابی بحران، تحلیل سانحه و تصمیم‌گیری توسط فرماندهی و توزیع اقلام امدادی تقسیم شده و فعالیت‌های مرتبط با هر فرایند مشخص شد. یافته ها تعداد کل ریسک‌های شناسایی‌شده سه فرایند شامل 104 خطای بالقوه بود. بعد از اجرای فاز ارزیابی ریسک، 20 درصد ریسک‌های شناسایی‌شده غیرقابل‌قبول در نظر گرفته شدند. پیامد حدود 80 درصد از ریسک‌ها تأخیر زمانی، ایجاد اختلال در فرایند توزیع و دوباره‌کاری فعالیت‌ها بود. باتوجه‌به بالا بودن سطح نمرات ریسک‌های شناسایی‌شده می‌توان نتیجه‌گیری کرد که مکانیسم‌های کنترل جاری در جمعیت هلال‌احمر کشور از کارایی مناسب برخوردار نبوده و نیازمند اصلاح و بازنگری جدی هستند. بیشترین سهم از راهکارهای پیشنهادشده مربوط به بحث طراحی سیستم‌های اطلاعاتی در حوزه‌های مختلف عملیات توزیع با 25 تکرار است که این موضوع اهمیت مکانیزه کردن فرایند‌های مرتبط با عملیات توزیع و استفاده از فناوری‌های نوین را گوشزد می‌کند. نتیجه گیری چارچوب پیشنهادی این پژوهش، قابلیت به‌کارگیری در شناسایی و ارزیابی ریسک‌های کارکردهای فاز پاسخگویی سایر سازمان‌های متولی مدیریت بحران را دارد.