شناسایی استراتژی‌های مدیریت بحران کسب‌وکارهای کوچک فعال در صنعت مواد غذایی ایران در دوران همه‌گیری کووید‌ـ‌19 با رویکرد آمیخته

Abstract

زمینه و هدف با فراگیر شدن کوویدـ19 در سال‌های اخیر، صنایع بی‌شماری در جهان درگیر بحرانی بی‌سابقه شده‌اند. کسب‌وکارها به‌منظور حفظ بقا و موقعیت رقابتی خود هم‌زمان با کاهش نرخ رشد اقتصادی، ناچار به ایجاد تغییرات اساسی در استراتژی‌های خود شدند. شناسایی هوشمندانه استراتژی‌های مدیریت بحران، به‌ویژه در صنعت غذایی که صنعتی استراتژیک به شمار می‌آید، راهگشای تصمیمات کارا و اثربخش خواهد بود. ازاین‌رو، هدف اصلی پژوهش حاضر، شناسایی استراتژی‌های مدیریت بحران کسب‌و‌کارهای کوچک فعال در صنعت مواد غذایی ایران در دوران همه‌گیری کوویدـ19 با رویکرد آمیخته است. روش پارادایم به‌کار‌رفته در پژوهش حاضر، عمل‌گرا، رویکرد به‌کار‌رفته، آمیخته از نوع اکتشافی و استراتژی به‌کار‌رفته در بخش کیفی، تحلیل تم و در بخش کمی، توصیفی‌پیمایشی بوده است. جامعه بخش کیفی متشکل از خبرگان موضوع بوده که مصاحبه با آن‌ها تا رسیدن به اشباع نظری (تعداد 15 مصاحبه) ادامه یافت. جامعه آماری بخش کمی نیز متشکل از 314 نفر از رؤسا، سرپرستان، مدیران ارشد و میانی سازمان‌های فعال در حوزه تولید مواد غذایی در ایران بوده‌اند. روش نمونه‌گیری در بخش کیفی به‌صورت هدفمند قضاوتی و گلوله برفی و در بخش کمی به‌صورت تصادفی خوشه‌ای صورت پذیرفت. یافته ها در بخش کیفی، تعداد 10 استراتژی مدیریت بحران در 3 دسته کلی استراتژی‌های بحران، استراتژی‌های بقا و استراتژی‌های تاب‌آوری به همراه زیرمجموعه‌های مرتبط شناسایی شد. استراتژی‌های کاهشی، یکپارچگی و ارتباط و توسعه و استقامت برای استراتژی‌های بحران شناسایی و ارائه شد. همچنین، پیگیری رقبا، آماده‌سازی زیرساخت‌ها و برنامه‌ریزی و جهت‌گیری استراتژیک برای استراتژی‌های بقا و در‌نهایت، استراتژی‌های کار، مالی، بازاریابی و توانمندسازی منابع انسانی برای استراتژی‌های تاب‌آوری، شناسایی و ارائه شده است. در بخش کمی، پرسش‌نامه متشکل از استراتژی‌ها مورد تحلیل عاملی تأییدی قرار گرفت که در‌نتیجه آن تمام سؤالات تأیید شدند. جست‌وجوی محققان پژوهش حاضر در پایگاه‌های معتبر داخلی نشان داد پژوهشی که به شناسایی استراتژی‌های مدیریت بحران کسب‌و‌کارهای کوچک فعال در صنعت مواد غذایی ایران در دوران همه‌گیری کوویدـ19 با رویکرد آمیخته پرداخته باشد، یافت نشد. بنابراین نوآوری پژوهش حاضر از 3 جهت قابل‌بررسی است: اول، پژوهش حاضر به شناسایی استراتژی‌های مدیریت بحران کسب‌و‌کارهای کوچک در دوران همه‌گیری کوویدـ19 پرداخته است. دوم، به شناسایی استراتژی‌های مدیریت بحران در صنعت مواد غذایی ایران در دوران همه‌گیری کوویدـ19 پرداخته شده است. سوم، 3 نوع استراتژی بحران، تاب‌آوری و بقا به همراه زیرمجموعه‌های آن‌ها شناسایی شده است، در‌حالی‌که تاکنون این استراتژی‌ها به‌صورت جامع در پژوهشی شناسایی و ارائه نشده است. نتیجه گیری مواجهه هوشمندانه با بحران در محیط پیچیده صنایع، نیازمند درک و تحلیل درست شرایط و یافتن استراتژی‌های اثربخش است. به‌خصوص مدیران کشور به علت دگرگونی‌های سریع جهانی، منطقه‌ای و پیشامدهای داخلی، با عدم قطعیت‌های شدیدی مواجه‌اند. شناسایی هوشمندانه استراتژی‌های مدیریت بحران، به‌ویژه در صنعت غذایی که صنعتی استراتژیک به شمار می‌آید، راهگشای تصمیمات مؤثر خواهد بود.