تحلیل موقعیت کنشگران و تضادهای نهادی در حکمرانی آب خوزستان

Abstract

حکمرانی آب در استان خوزستان، به‌ویژه‌ حوزه آبخیز کرخه فرآیندی پیچیده و چندوجهی و شامل ذینفعان متعدد است. اتخاذ دیدگاه شبکه می‌تواند رویکردی نظام‌مند و تحلیلی برای مطالعه این پیچیدگی ارائه دهد. هدف از این پژوهش، تحلیل شبکه روابط و تضادهای بین‌نهادی در حکمرانی آب خوزستان با استفاده از یک رویکرد کمی-کیفی است. برای این منظور، 43 نهاد مرتبط با حکمرانی آب با استفاده از روش نمونه‌گیری گلوله برفی به‌عنوان مرز اجتماعی شبکه انتخاب شدند. به‌منظور بررسی روابط نهادی، پرسشنامه‌ای درباره شدت روابط بین این نهادها توزیع و توسط نمایندگان مربوطه تکمیل شد. نهادها براساس نقش‌های غالب گروه‌بندی و شاخص‌های تحلیل شبکه اجتماعی در سطح خرد شبکه محاسبه شدند. همچنین، با استفاده از مصاحبه‌های نیمه‌ساختاریافته، شبکه تضاد بین‌نهادی مورد بررسی قرار گرفت. نتایج شاخص‌های مرکزیت نشان داد که استانداری با بالاترین مقدار مرکزیت درجه خروجی (48/90 درصد)، بینابینی (1/5 درصد) و مجاورت (67/97 درصد) دارای بیش‌ترین نفوذ سیاسی، قدرت کنترلی و واسطه‌گری، استقلال و دسترسی به منابع و اطلاعات بود و نقش برجسته‌ای در شبکه حکمرانی آب داشت. همچنین، سازمان آب و برق خوزستان با بالاترین مرکزیت درجه ورودی به میزان 86/92 درصد، بیش‌ترین اقتدار سیاسی را دارا بوده است. توزیع مقادیر مرکزیت نشان داد که در زیرگروه واسطه‌ای علی‌رغم نقش مهم در جلب همکاری‎های نهادی، مقادیر مرکزیت درجه خروجی و بینابینی پایین و توزیع قدرت نامتقارن بود. در شبکه تضاد، سازمان آب و برق خوزستان بالاترین دریافت‌کننده پیوند تضاد و حفاظت محیط‌زیست بیشترین میزان تضاد را با دیگران داشت. همچنین، وجود تضادهای شدید بین سازمان آب و برق خوزستان، حفاظت محیط‌زیست و جهاد کشاورزی نیاز به حل‌و‌فصل این تضادها و تقویت هماهنگی و تصمیم‌گیری‌های حکمرانی آب را برجسته می‌کند. درک این تعاملات و تضادهای بین نهادها به سیاست‌گذاران در دستیابی به حکمرانی مؤثر آب کمک می‌کند.