بررسی ارتباط خصوصیات خاک و فلور در محدوده سامانه‌های آبگیر باران (مطالعه موردی: آب‌بندان‌های جنوب شهرستان لنگرود)

Abstract

آب‌بندان به‌عنوان یک سامانه سطوح آبگیر باران اثرات مثبت زیست محیطی فراوانی داشته و اهمیت شایانی در حیات کشاورزی و منابع طبیعی مناطق شمالی کشور ایران دارد. خاک نیز به‌عنوان یکی از عناصر مهم بوم‌سازگان‌های طبیعی، نقش مهمی در پراکنش گیاهان دارد. این پژوهش با هدف بررسی ارتباط خصوصیات خاک و گونه‌های گیاهی محدوده آب‌بندان‌های حاشیه جنوبی شهرستان لنگرود و ارتفاعات مشرف بر آن اجرا شد. نمونه‌های گیاهی از آب‌بندان‌ها، مناطق پست و جلگه‌ای اطراف آن‌ها و مناطق جنگلی مشرف بر آن طی دوره رویشی 1400-1401 جمع‌آوری شد. نمونه‌های خاک از افق سطحی رویشگاه‌های مختلف این محدوده در گرادیان ارتفاعی 20- تا 325 متر از سطح دریا، برداشت و برخی خصوصیات فیزیکی و شیمیایی آن‌ها اندازه‌گیری شد. از مجموع 250 نمونه گیاهی جمع‌آوری شده، تعداد 146 گونه گیاهی شناسایی شد که متعلق به 60 خانواده، 127 جنس و 146 گونه گیاهی بودند. بررسی خصوصیات خاک رویشگاه این گیاهان، نشان از یکنواختی بافت خاک و هدایت الکتریکی (EC) کم‌تر از یک دسی‌زیمنس بر متر (dS/m) دارد. نبود مشکل شوری، ناشی از اقلیم بسیار مرطوب با بیش از 1400 میلی‌متر بارش سالانه در منطقه است. در رقوم ارتفاعی مختلف، میزان pH خاک از خنثی (78/6) تا به شدت اسیدی (03/4) متغیر بودند؛ به‌طوری‌که با افزایش ارتفاع میزان pH خاک کاهش می‌یافت. دامنه کربن آلی در کلاس متوسط تا بهینه و میزان عناصر حاصلخیز N-P-K در کلاس متوسط تا غنی قرار داشتند. در این بررسی، همگنی بسیاری از خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک به استثنای pH در نقاط مختلف محدوده مطالعاتی مشاهده شد. یکنواختی خصوصیات این خاک‌ها نشان از تاثیر یکسان عوامل خاکسازی در این محدوده دارد. وجود گونه‌های گیاهی مشترک در رقوم ارتفاعی مختلف، نشان‌دهنده عدم اختلاف فاحش در خصوصیات خاک است. در مجموع می‌توان گفت خاک‌های منطقه مورد مطالعه هیچ‌گونه محدودیتی برای استقرار پوشش گیاهی نداشته و تنوع گونه‌ای نسبتاً زیاد در این ناحیه مؤید این مطلب است.