ارزیابی روند خشکسالی و تأثیر آن بر تغییرات پوشش گیاهی شهرستان سرخس

Abstract

پوشش ‌گیاهی یکی از عوامل اساسی و کلیدی بوم‌شناختی در مناطق خشک است که به شدت تحت تأثیر فرآیند خشکسالی قرار دارد. به‌طوری‌که، در نتیجه این تاثیرات، شدت فرسایش خاک و تخریب سرزمین افزایش خواهند یافت. لذا، پژوهش حاضر با هدف بررسی روند خشکسالی و تأثیر آن بر تغییرات پوشش‌ گیاهی شهرستان سرخس در استان خراسان رضوی انجام شد. در این پژوهش از داده‌های اقلیمی بارش و دمای ماهانه ایستگاه‌های سینوپتیک و تبخیر سنجی شهرستان سرخس در بازه زمانی 21 ساله (2000 تا 2021) برای تخمین شاخص استاندارد شده بارش- تبخیر تعرق (SPEI) استفاده شد. جهت بررسی تغییرات پوشش‌ گیاهی نیز از تصاویر سنجنده ماهواره ETM+ و OLI و شاخص نرمال‌شده تفاوت پوشش ‌گیاهی (NDVI) استفاده شد. شاخص SPEI در محیط نرم‌افزاری R محاسبه شد. پیش‌بینی تغییرات پوشش ‌گیاهی برای سال 2030 نیز با استفاده از زنجیره مارکوف و در محیط نرم‌افزاری IDRISI-TerrSet انجام شد. در نهایت، همبستگی بین دو شاخص خشکسالی و پوشش‌ گیاهی با آزمون رگرسیون خطی مقایسه شد. نتایج این پژوهش نشان داد که بیش‌ترین میزان خشکسالی در سال‌های 2000، 2010 و 2020 در شهرستان سرخس و در سطح متوسط و شدید رخ داده است. بررسی تغییرات پوشش ‌گیاهی برای سال 2030 نشان داد که خاک بدون پوشش نسبت به سال 2020 افزایش یافته و سطح اراضی با سایر طبقات از جمله پوشش‌ گیاهی با تراکم متوسط و زیاد و تنک روند کاهشی داشته است. بررسی همبستگی میان دو شاخص پوشش گیاهی و خشکسالی نشان داد بیش‌ترین میزان همبستگی برابر 59/0 در سطح معناداری 01/0، مشاهده شده و در سال‌های 2000 و 2020 نیز میزان ضریب همبستگی بیش‌تری به‌ترتیب به مقدار 52/0 و 51/0 میان پوشش گیاهی و خشکسالی وجود داشته ‌است. نتایج حاصل از بررسی ارتباط میان شاخص گیاهی NDVI با شاخص اقلیمی SPEI، حکایت از وجود ارتباط مثبت این شاخص‌ها با یکدیگر داشته است.