شاه توت (Black Mulberry) و اثرات درمانی آن در طب مکمل و مطالعات جدید، مقاله مروری سنتی

Abstract

شاه توت یکی از پر خاصیت‌ترین میوه‌ها در طب مکمل به شمار می‌رود به‌طوری‌که میوه، برگ، پوست درخت و ریشه‌های آن دارای خواص با ارزشی در صنایع غذایی، مواد آرایشی- بهداشتی و به خصوص درمان بیماری‌های مختلف می باشد. در کتب طب سنتی به کاربرد شاه توت و فرآورده‌های آن در درمان التهاب حلق، بزرگی لوزه ها، بهبود گلو درد، بثورات دهانی، و ورم زبان نیز اشاره شده است. هدف از مطالعه حاضر بررسی مروری اثرات درمانی شاه توت در طب مکمل و مطالعات جدید می‌باشد. مطالعه حاضر از نوع مطالعه مروری سنتی است. در این مطالعه ابتدا کتب مفردات طب سنتی ایرانی از جمله مخزن الادویه، قانون فی‌الطب، الشامل و ذخیره خوارزمشاهی، ریاض الادویه و قرابادین‌ها مانند قرابادین کبیر و قرابادین شفاهی و کتب معالجات طب سنتی خلاصه الحکمه، طب اکبری و اکسیر اعظم از نظر رویشگاه، شکل ظاهری، افعال و خواص درمانی شاه توت در طب سنتی بررسی گردید. هم‌چنین فرمولاسیون‌های دارویی موثر حاوی شاه‌توت از قرابادین استخراج گردید. به منظور یافتن مطالعات جدید مربوط به اثرات درمانی شاه توت، مقالات مرتبط با استفاده از کلید واژه‌های فارسی و انگلیسی در پایگاه‌های داده داخلی و خارجی از ابتدای سال 2000 میلادی تا اکتبر 2023 جستجو شدند. برای این منظور از کلید واژه‌های فارسی شاه‌توت، توت سیاه، طب سنتی و طب مکمل در پایگاه‌های داده داخلی مانند SID، Magiran و Irandoc و کلید واژه‌های لاتین Morus Negra، Black Mulbery، Shahtoot، Toot siah، Traditional Remedy، و complementary medicine در پایگاه‌های داده Pubmed، scopus، Science Direct و DOAJ و موتور جستجوی Google Scholar استفاده شد و مقالات چاپ شده به زبان فارسی و انگلیسی مورد بررسی قرار گرفتند. بر اساس متون طب سنتی ایران از شاه توت برای درمان زخم‌ها و بثورات دهانی، آفت، ورم و التهاب حلق، حنجره و زبان، تقویت مفاصل، پایین آوردن فشار خون، درمان تب، حفاظت از آسیب‌های کبدی و کمک به دفع ادرار استفاده می‌شده است. هم‌چنین استفاده از رب شاه توت جهت بهبود خرخر شبانه و تنگی نفس کودکان توصیه شده است. در طب چینی نیز، به خواص درمانی گیاه شاه توت و قسمت‌های مختلف آن بر بهبود علایم دیابت نوع دو، چاقی، اختلال چربی، و خواص ضدمیکروبی اشاره شده است. شاه توت منبع غنی پلی‌فنول‌ها از جمله آنتوسیانین می‌باشد. نشان داده شده است که شاه توت جزو میوه‌هایی است که بالاترین ظرفیت آنتی‌اکسیدانی را دارند. فرآورده‌ی این میوه در بیماران مبتلا به دیابت نوع دو باعث کاهش علایم پر ادراری و پرخوری و نیز عوارض عصب‌شناختی در بیماران می‌گردد. افزایش سطح HDL، کاهش LDL، تعدیل هموگلوبین A1C، و هم‌چنین کاهش تری‌گلیسیرید از دیگر فواید شاه توت می‌باشد. به نظر می‌رسد یافته‌ها، هم‌خوانی بسیار نزدیک منابع طب سنتی و طب جدید را نشان می‌دهد؛ بنابراین با بررسی دقیق‌تر متون گذشتگان و استفاده از یافته‌های جدید علمی می‌توان از این گیاه، فرآورده‌های دارویی برای درمان انواع بیماری‌ها تهیه کرد.