بررسی وضعیت تولید و انتشار کتب حوزه‌ی ارگونومی در ایران

Abstract

اهداف: یکی از ملاک­ های مهم پیشرفت و توسعه­ یافتگی انتشار کتاب در حوزه‌های علمی است. یکی از حوزه­ های مهم مرتبط با سلامت انسانی و شغلی علوم ارگونومی است که در افزایش بهره ­وری و سطح تندرستی کارکنان به یاری انسان می ­شتابد. هدف مطالعه‌ی حاضر بررسی وضعیت تولید و انتشار کتب حوزه‌ی ارگونومی در ایران است. روش ‌‌‌کار: مطالعه‌ی حاضر به روش توصیفی و تحلیل محتوا با رویکرد کتاب‌سنجی انجام گرفت. جامعه‌ی پژوهش شامل تمامی کتب حوزه‌ی ارگونومی ثبت‌شده در سایت کتابخانه‌ی ملی بود. برای دستیابی به کتب مرتبط جست‌وجو با استفاده از کلیدواژه‌های ارگونومی، مهندسی عوامل انسانی و واژگان مرتبط دیگر بدون محدودیت زمانی انجام گرفت و اطلاعات به‌دست‌آمده در فرمی که از قبل در نرم‌افزار Excel طراحی شده بود، وارد شد و در مرحله‌ی نهایی، داده‌ها با استفاده از آمار‌های توصیفی تجزیه‌وتحلیل شدند. یافته‌ها: به‌طور کلی، ۳۱۳ عنوان کتاب در حوزه‌ی ارگونومی در طی سال­های ۱۳۶۸ تا ۱۴۰۲ منتشر شده است. روند انتشار کتب در این حوزه افزایشی بوده است. بیشترین فراوانی مربوط به کتاب­های تألیفی شامل ۷۸/۲۷ درصد از کتب بود. محمدامین موعودی، مجید معتمدزاده و علیرضا چوبینه مؤلفان فعال‌تر در این حوزه بودند. حوزه­ های موضوعی کلیات و کاربرد ارگونومی، ارگونومی شغلی و مهندسی فاکتورهای انسانی فراوانی بیشتری داشتند. انتشارات فن­آوران بالاترین رده را بین تمام ناشران به خود اختصاص داده است. در مجموع، ۳۸ جلد کتاب به چاپ مجدد دست یافتند. نتیجه‌گیری: نتایج مطالعه‌ی حاضر نشان داد که روند انتشار کتب در علم ارگونومی در ایران، افزایشی بود؛ اما در برخی از گرایش­ های این علم، از جمله بیومکانیک شغلی، ارگونومی شهری، ارگونومی در منازل و ارگونومی کودکان به توجه بیشتر مؤلفان نیاز است. همچنین بی‌توجهی به نشر کتب به‌صورت الکترونیکی، به‌طور مشهود، در این حوزه‌ی علمی دیده می­شود؛ لذا، به ناشران توصیه می‌کنیم با توجه به مزایای کتب الکترونیکی، به این نوع از انتشار توجه بیشتری کنند.