اثر توده‌های جنگل‌کاری شده با سنین مختلف و پوشش مرتعی بر ویژگی‌های لایه آلی و سطحی خاک

Abstract

پوشش­های گیاهی با گونه­ها و سنین متفاوت از طریق ایجاد شرایط محیطی متنوع و تولید مواد آلی مختلف اثرات قابل ملاحظه­ای بر ویژگی­های لایه سطحی خاک دارند. ‌از این­رو پژوهش حاضر به بررسی اثر توده­های جنگل‌کاری صنوبر 20 ساله، پلت 20 ساله، صنوبر 10 ساله، پلت 10 ساله و پوشش مرتعی در قطعه 3، سری دلاک­خیل از جنگل­های حوزه چوب و کاغذ مازندران بر ویژگی­های لایه آلی و سطحی خاک پرداخته است. بدین منظور در هر یک از رویشگاه­های مورد مطالعه سه قطعه یک هکتاری انتخاب شدند و در هر یک از قطعات یک هکتاری، تعداد 5 نمونه لاشبرگ و 5 نمونه خاک (15 نمونه لاشبرگ و 15 نمونه خاک از هر رویشگاه) جهت تجزیه و تحلیل به آزمایشگاه منتقل شد. نتایج حاکی از بهبود اکثر ویژگی­های لایه آلی و سطحی خاک در توده­های جنگل‌کاری شده به­ویژه جنگل­کاری­های 20 ساله در مقایسه با پوشش مرتعی بود. براساس نتایج مربوط به تجزیه مؤلفه­های اصلی، مقادیر بالاتر محتوای نیتروژن، فسفر، کلسیم، منیزیم و پتاسیم لایه آلی منجر به بهبود مشخصه­های حاصلخیزی خاک، فعالیت­های میکروبی، فعالیت آنزیمی، جمعیت کرم­های خاکی، تعداد نماتدهای خاکزی و زی‌توده ریزریشه، به‌ترتیب تحت جنگل‌کاری­های صنوبر و پلت 20 ساله شده است در حالی‌که جنگل‌کاری­های 10 ساله به‌ویژه با گونه پلت و پوشش مرتعی با تولید مواد آلی با محتوای بالای کربن و نسبت کربن به نیتروژن منجر به کاهش تجزیه مواد آلی (ضخامت بیشتر لایه آلی) و در نتیجه کاهش مشخصه­های مذکور لایه سطحی خاک شدند. با توجه به یافته­های این پژوهش می­توان نتیجه گرفت که جنگل‌کاری با گونه صنوبر به‌ویژه پس از گذشت 20 سال در مقایسه با پلت توانایی بالاتری در بهبود وضعیت خاک دارد که این موضوع می­تواند در جنگل‌کاری­های آینده مورد توجه مدیران قرار بگیرد. همچنین حضور پوشش­های درختی (صنوبر و پلت) با گذشت زمان نسبت به پوشش مرتعی در بهبود وضعیت حاصلخیزی و شرایط مناسب ادافولوژیک خاک از الویت بالاتری برخوردارند.