ارزیابی برخی صفات کمی و کیفی گیاه دارویی بالنگوی شیرازی (Lallemantia royleana) در پاسخ به تنش شوری و قارچ‌های میکوریزا

Abstract

گیاهان دارویی منابع مهمی از ترکیبات دارویی هستند که از زمان­های قدیم در درمان بسیاری از بیماری­ها استفاده شده است. گیاهان دارویی با میکروارگانیسم­های متعددی که به‌صورت همزیست در قسمت­های مختلف گیاهان رشد می­کنند، ارتباط برقرار کرده­اند. به­منظور بررسی اثر قارچ­های میکوریزا در شرایط تنش شوری بر ویژگی­های فیزیولوژیکی و عناصر ریزمغذی گیاه دارویی بالنگوی شیرازی، آزمایشی به­صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی در سه تکرار در سال 1398 در گلخانه دانشگاه آزاد اسلامی مهاباد اجرا شد. فاکتور اول تنش شوری در چهار سطح (صفر (آب مقطر)، 2، 4، 6 و 8 دسی­زیمنس بر متر ناشی از نمک کلرید سدیم) و عامل دوم تلقیح نشا با سه قارچ میکوریزا (R. irregularis G. versiform, F. mosseae,) بودند. صفات مورد مطالعه شامل عملکرد دانه تک بوته، درصد روغن دانه، ظرفیت آنتی‌اکسیدان، محتوای پرولین، نشت مواد یونی و عناصر غذایی شامل نیتروژن، فسفر و پتاسیم بودند. نتایج نشان داد که صفات مورد ارزیابی در پژوهش حاضر تحت تأثیر تیمارهای قارچ میکوریزا، تنش شوری و اثر متقابل قارچ در تنش شوری قرار گرفتند. گیاهچه­هایی که با قارچ میکوریزا R. irregularis تلقیح شده دارای بیش­ترین میزان عملکرد دانه تک بوته (94/276 گرم)، درصد روغن (51/30 درصد)، پرولین (60/246 میلی­گرم بر گرم)، قدرت آنتی­اکسیدان (32/49 درصد) و عناصر معدنی نسبت به دو سویه دیگر قارچ میکوریزا بودند. تنش شوری موجب افزایش درصد روغن (33/27 درصد)، پرولین (08/242 میلی­گرم بر گرم)، قدرت آنتی­اکسیدان (13/39 درصد) برگ گیاه دارویی بالنگوی شیرازی شد و با افزایش تنش شوری از صفر به 8 دسی­زیمنس بر متر باعث کاهش صفات عملکرد دانه (03/109 گرم) و عناصر معدنی (%47/3N=، %40/0P= و %16/1K=) شد. طبق نتایج مقایسه میانگین اثر برهمکنش قارچ در تنش شوری، بیش­ترین میزان عملکرد دانه (81/361 گرم) و عناصر معدنی (%33/7N=، %79/0P= و %55/2K=) در تلقیح گیاه با قارچ R. irregularis در عدم تنش شوری مشاهده شد و همچنین بیش­ترین میزان صفات درصد روغن (68/33 درصد)، پرولین (33/311 میلی­گرم بر گرم) و قدرت آنتی­اکسیدانی (27/60 درصد) در تنش 8 دسی­زیمنس بر متر بدست آمد. باتوجه به نتایج تحقیق حاضر استفاده از سویه قارچ R. irregularis بیش­ترین تأثیر مثبت بر خصوصیات کمی و کیفی گیاه دارویی بالنگوی شیرازی نسبت به عدم تلقیح قارچ برخوردار بود.