ارزیابی تنوع خصوصیات ریخت‌شناسی، زراعی و میزان اسانس ژنوتیپ‌های مختلف پونه‌وحشی (Mentha longifolia L.) ایران

Abstract

گیاه پونه وحشی با نام علمی L. longifolia Mentha یکی از گونه‌­های جنس نعناع است که در کشور ایران رویش طبیعی دارد. در این پژوهش پس از تهیه 20 ژنوتیپ مختلف از سراسر ایران، کشت آن‌­ها جهت ارزیابی صفات ریخت­­شناسی، زراعی و استخراج اسانس انجام شد. مشخصات جغرافیایی و اقلیمی مربوط به هر رویشگاه تعیین گردید و آمار هواشناسی و خاکشناسی جهت ارزیابی فراهم گردید. خصوصیات رویشی و زایشی هر ژنوتیپ به­‌علاوه میزان و عملکرد اسانس گونه مورد مطالعه در هر ژنوتیپ مورد بررسی قرار گرفت. بررسی کلی نتایج نشان داد که در بین ژنوتیپ­‌ها تنوع معنی‌­داری (01/0≥P) از لحاظ صفات ریخت­‌شناسی، زراعی و میزان اسانس وجود دارد. نتایج بدست آمده از همبستگی بین صفات ارزیابی شده و میزان اسانس نشان داد که اندام‌­های رویشی گیاه در راندمان اسانس تأثیر بیشتری نسبت به اندام زایشی داشته­‌اند. تجزیه خوشه‌­ای صفات مورد بررسی، ژنوتیپ‌­های مورد مطالعه را در دو گروه مجزا قرار داد. تفاوت این دو گروه در جدا شدن از هم را می‌­توان به صفات مرتبط با عملکرد و شرایط اقلیمی مختلف در رویشگاه بومی این ژنوتیپ‌­ها و عوامل ژنتیکی نسبت داد. در نهایت ژنوتیپ استان‌­های هرمزگان، خوزستان، کرمان، آذربایجان غربی و قزوین به‌­دلیل داشتن خصوصیات رویشی و زراعی بهتر و بازده بالای تولید اسانس نسبت به ژنوتیپ­‌های دیگر می‌­توانند در برنامه­‌های به­‌نژادی و اهلی­‌سازی یا جهت کشت و تولید مورد توجه قرار گیرند.