مروری بر مفاهیم و مدل‌سازی تاب‌آوری و انصاف در لجستیک بشردوستانه با استفاده از رویکرد فراتحلیل

Abstract

زمینه و هدف: در سال‌های اخیر به دلیل افزایش آسیب‌های زیست محیطی، نظیر اقداماتی که باعث افزایش دمای کره زمین شده است؛ و همچنین افزایش جنگ و تروریسم در سراسر جهان، شاهد افزایش بلایای گوناگون بوده‌ایم. درنظرگیری برنامه‌ریزی مناسب برای امور لجستیکی و ارسال اقلام امدادی در قبل و بعد از فاجعه می‌تواند باعث نجات جان و مال آسیب‌دیدگان بشود. در این مطالعه، دو موضوع تاب‌آوری و انصاف در لجستیک بشردوستانه از دیدگاه تحقیق در عملیات مورد بررسی قرار گرفته است. انصاف به توزیع و ارضای مساوی و عادلانه تقاضای اقلام امدادی بین حادثه‌دیدگان می‌پردازد. همچنین تاب‌آوری به مجموعه‌ای از اقدامات که باعث کاهش آسیب‌پذیری سیستم در برابر بلایا و بازگشت سریع سیستم به شرایط قبل از فاجعه می‌شوند، اشاره دارد. روش: هدف از این مطالعه مرور پیشینه پژوهش حوزه‌های انصاف و تاب‌آوری در لجستیک بشردوستانه است. داده‌های مورد استفاده از نوع کیفی هستند. تمرکز این مطالعه، بررسی پژوهش‌های این حوزه طی سال‌های 1389 الی 1402 است. در این مطالعه، داده‌های مورد استفاده از کتاب‌ها و مقالات موجود در پایگاه‌های اطلاعاتی آنلاین نظیر گوگل اسکولار و اسکوپوس به دست آمده است. سپس از روش فراتحلیل و با استفاده از نرم افزار مایکروسافت اکسل داده‌ها مورد بررسی و تحلیل قرار گرفت‌اند. یافته‌ها: انصاف و تاب‌آوری را می‌توان جزو مباحث چالش‌برانگیز سازمان امداد و نجات دانست. همان‌طور که نتایج این مطالعه نشان می‌دهد، با وجود افزایش روزافزون تعداد مطالعات در مباحث تاب‌آوری و انصاف در لجستیک بشردوستانه، اما هنوز به اندازه کافی به آن توجه نشده است. نتایج این مطالعه نشان می‌دهد علی‌رغم اهمیت‌ کاربردی این دو مفهوم در حوزه لجستیک بشردوستانه توجه کمی به آنها در پژوهش‌های این حوزه شده است. از جمله زمینه‌های تحقیقاتی می‌‌توان به درنظرگیری همزمان انصاف و تاب‌آوری، درنظرگیری سنجه‌ای در جهت ایجاد تاب‌آوری به صورتی کارآمد در توزیع اقلام امدادی در لجستیک بشردوستانه، و درنظرگیری رویکردهای ریسک‌گریز عدم قطعیت مانند بهینه‌سازی استوار اشاره کرد. نتیجه‌گیری: در این مطالعه، اهمیت انصاف و تاب‌آوری و سنجه‌های اندازه‌گیری آن‌ها در لجستیک بشردوستانه نشان داده شده است. نتایج نشان می‌دهد علی‌رغم اهمیت انصاف و تاب‌آوری در لجستیک بشردوستانه، همچنان شکاف‌های تحقیقاتی بسیاری وجود دارد، که نتایج آن‌ها می‌توانند به بهبود برنامه‌ریزی سازمان امداد و نجات کمک قابل توجهی کند.