تحلیل شبکه همکاری کنشگران بازتوانی روانی‌اجتماعی در بلایا مبتنی بر برنامه ملی بازسازی و بازتوانی مدیریت بحران کشور

Abstract

زمینه و هدف پژوهش حاضر به تحلیل شبکه همکاری بازتوانی روانی‌اجتماعی بلایا به منظور ارزیابی توزیع قدرت قانونی کنشگران با استفاده از روش‌شناسی تحلیل شبکه‌های اجتماعی پرداخته و توصیه‌های سیاستی بهبود شبکه همکاری بازتوانی روانی‌اجتماعی بلایا را مبتنی بر قوانین برنامه ملی بازسازی و بازتوانی مدیریت بحران کشور ارائه می‌دهد. روش پژوهش‌ حاضر در چارچوب پارادایم انتقادی، کاربردی از تحلیل شبکه‌های اجتماعی در تحلیل سیستم همکاری به منظور ایجاد ابزار ارزیابی شبکه‌های ارتباطی پیچیده‌‌ برای تسهیل همکاری‌های آینده بین کنشگران و رویکردی نوآورانه برای تحلیل سیستم همکاری است. به این منظور اقدامات پیش و پس از وقوع سانحه شامل 228 موضوع و 27 کنشگر مسئول و همکار بخش بازتوانی روانی‌اجتماعی ذیل فصل بازیابی بلند‌مدت برنامه ملی بازسازی و بازتوانی (بند ج ماده 4 قانون مدیریت بحران کشور) استخراج شد. ماتریس شبکه همکاری کنشگران مبتنی بر همکاری‌های قانونی برنامه تشکیل و بر مبنای شاخص میزان مرکزیت درجه، مرکزیت بینابینی، فاصله ژئودزیک و تراکم و انسجام تجزیه‌و‌تحلیل شد. یافته ها یافته‌ها حاکی از نگرش برنامه‌ریزان بر اقدامات بازتوانی روانی‌اجتماعی پس از وقوع سانحه است و چالش‌هایی در سند برنامه ملی بازسازی و بازتوانی در زمینه‌های اصول مداخله سریع بازتوانی جسمانی،‌ روان‌شناختی و اجتماعی، فرایندهای دسترسی‌پذیری اسکان موقت و بازیابی مسکن، توجه به بازتوانی اقتصادی‌معیشتی، خدمات گروه‌های جمعیتی آسیب‌پذیر شناسایی شد. همچنین نتایج تحلیل شبکه حاکی از عدم توازن توزیع قدرت در شبکه و تمرکز قدرت در سازمان بهزیستی کشور و وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در ساختار شبکه همکاری کنونی است. بر این مبنا، گسترش همکاری شبکه با کنشگرانی نظیر رسانه‌ها، بانک‌ها و صندوق‌های سرمایه‌گذاری، نهادهای عمومی حاکمیتی و سایر کنشگران کلیدی و نیز تقویت جایگاه قدرت قانونی در مدار تصمیم‌گیری سازمان‌های مردم‌نهاد، برنامه و بودجه، شهرداری‌، مراکز دانشگاهی و پژوهشی، وزارت آموزش‌ و پرورش، سازمان تأمین اجتماعی، مراکز خدمات اجتماعی و وزارت صنعت، معدن و تجارت از دیگر نقاط قابل توسعه شبکه همکاری است. نتیجه گیری با توجه به انسجام ناکافی شبکه همکاری کنشگران بازتوانی روانی‌اجتماعی و توزیع نامتوازن قدرت قانونی کنشگران در ساختار کنونی، نمی‌توان از پیاده‌سازی مطلوب خدمات حمایتی روانی‌اجتماعی در سوانح و بلایا اطمینان حاصل کرد. پژوهش حاضر کاربردی از تحلیل شبکه‌های ارتباطی پیچیده است و کارایی آن با تحلیل شبکه همکاری کنشگران بازتوانی روانی‌اجتماعی در سوانح و بلایا نشان داده شده است.