مقاله علمی – پژوهشی:‌ مطالعه مطلوبیت زیستگاه ماهی سفید رودخانه‌‌ای (Squalius namak) در رودخانه قره‌‌چای، حوضه آبریز دریاچه نمک

Abstract

مطالعه حاضر با هدف بررسی شایستگی زیستگاه ماهی سفید رودخانه‌‌ای (Squalius namak) در رودخانه قره‌‌چای واقع در حوضه دریاچه نمک انجام شد. برای این منظور، 12 ایستگاه در مسیر رودخانه قره‌‌چای در اردیبهشت‌‌ماه 1400 با استفاده از دستگاه الکتروشوکر به روش یک‌‌رفت مورد نمونه‌‌برداری قرار گرفت. علاوه بر ثبت فراوانی ماهیان، 13 پارامتر فیزیکوشیمیایی در هر ایستگاه‌‌ ثبت گردید. نمایه مطلوبیت زیستگاه با توجه به رابطه بین متغیرهای محیطی و فراوانی گونه مورد نظر بررسی شد. بر اساس نتایج، مطلوب‌‌ترین زیستگاه برای S. namak در رودخانه قره‌‌چای نواحی دارای عرض 8-6 متر، عمق 35-30 سانتی‌‌متر، سرعت جریان 4/1-2/1 متر بر ثانیه، دمای آب 13-12 درجه سانتی‌‌گراد، مقادیر هدایت الکتریکی (EC) 420-360 میکروزیمنس بر سانتی‌‌متر، مقادیر pH بین 70/7 تا 90/7-70/7، اکسیژن محلول (DO) 4/8 -0/8 میلی‌‌گرم بر لیتر، کل مواد جامد محلول (TDS) 680-400 میلی‌‌گرم بر لیتر، قطر متوسط سنگ بستر 6/10-2/9 سانتی‌‌متر، شیب 4/1-5/0 درصد، ارتفاع از سطح دریا 1800-1600 متر، نیترات 2/2-0/1 میلی‌‌گرم بر لیتر و فسفات کل 3/0-2/0 میلی‌‌گرم بر لیتر بود. در مطالعه حاضر، مقدار کلی نمایه مطلوبیت زیستگاه (HSI) برای ماهیS. namak در رودخانه قره‌چای 65/0 تعیین گردید. این در حالی است که ایستگاه‌های دوم (81/0=HSI) و چهارم (76/0=HSI) از مطلوبیت زیستگاهی بالایی برخوردار بودند. در مجموع، نتایج نشان داد که به ‌‌طور کلی، رودخانه قره‌‌چای از نظر ویژگی‌‌های زیستگاهی، از مطلوبیت متوسطی برای ماهی سفید رودخانه‌‌ای برخوردار است. با توجه به یافته‌‌های به‌‌دست آمده، فعالیت‌‌های انسانی که سبب تغییر در ویژگی‌‌های محیطی رودخانه قره‌‌چای به‌‌ویژه عرض، قطر متوسط سنگ بستر، ارتفاع و عمق رودخانه می‌‌شوند، می‌‌توانند پراکنش ماهی سفید رودخانه‌‌ای در این اکوسیستم آبی را تحت تاثیر قرار دهند. از این‌‌رو، از مهم‌‌ترین اقدامات مدیریتی و حفاظتی برای حفاظت از جمعیت این گونه در رودخانه قره‌‌چای می‌‌توان به جلوگیری از احداث موانع و سدها در مسیر رودخانه و استخراج شن و ماسه از بستر رودخانه اشاره کرد. علاوه‌براین، جلوگیری از ورود فاضلاب‌‌های با منشأ شهری، صنعتی و کشاورزی و پساب‌‌های آبزی‌‌پروری به این رودخانه نیز تاثیر به‌‌سزایی در بهبود شرایط اکولوژیک ماهیان از جمله ماهی سفید رودخانه‌‌ای خواهد داشت.