مروری بر سمیت، عوارض نامطلوب و خواص درمانی برخی از گیاهان دارویی

Abstract

زمینه و هدف: گیاهان با منابع غنی از متابولیت‌های ثانویه و اثرات فارماکولوژیک و درمانی، مورد توجه بیماران، درمانگران طب سنتی و حتی طب نوین می‌باشند. در این مقاله با مرور منابع احتمالی ایجاد سمیت‌های گیاهی، ده گیاه دارویی شامل بادرنجبویه، بولاغ‌اوتی، گاوزبان، زنجبیل، اسفرزه، دارچین، رزماری، کاسنی، سنبل‌الطیب و خارشتر که در طب سنتی ایرانی مصرف بالایی دارند، مورد بررسی قرار گرفت. روش کار: جمع‌آوری اطلاعات با جستجو در مقالات و کتب علمی، در بانک‌های اطلاعاتی معتبر و با کلیدواژه‌های مرتبط به هر گیاه و بیماری‌های ایجاد شده توسط سموم گیاهی، با واژه‌های فارسی و انگلیسی، انجام گردید. فاصله زمانی بین سال‌های 2022-1991 نیز برای بررسی در نظر گرفته شد. یافته‌ها: در مطالعات ارزیابی سمیت حاد با مدل‌های حیوانی در برخی عصاره‌های گیاهی تیره لگومینوز، سمیت بالایی گزارش شده است (500 > LD50 >50 میلی‌گرم برکیلوگرم). همچنین استفاده از دوزهای بالا و مصارف طولانی مدت برخی ازگیاهان دارویی همچون بادرنجبویه، بولاغ‌اوتی و گاوزبان؛ سبب آسیب‌های کبدی، کلیوی و مشکلات قلبی گردیده است. به‌علاوه، ترکیباتی همچون آلکالوئیدهای پیرولیزیدین که در گیاهانی مثل گاوزبان وجود دارد گاهی به‌شکل سمی تبدیل شده و منجر به عوارض نامطلوب شده‌اند. همچنین تداخل مصرف هم‌زمان برخی گیاهان دارویی مانند سنبل‌الطیب با داروهای ضدصرع اثرات هم‌افزایی داشته است. نتیجه‌گیری: با وجود طیف وسیع ترکیبات شیمیایی موجود درگیاهان دارویی؛ مصرف این ترکیبات که به‌نظر طبیعی می‌باشند، ممکن است با عوارض نامطلوب گیاهی و سمیت نیز همراه ‌باشد. در نتیجه از طریق این مطالعه و با بررسی خواص درمانی، بیوشیمیایی، سمیت و تعیین دوز سمی گیاهان دارویی اطمینان از مصرف و یا هشدار در استفاده از این منابع پرمصرف گیاهی، مشخص گردید.