مدل سازی سیستم پویای مخزن سدهای چند منظوره متوالی با استفاده از نرم‌افزار Vensim

Abstract

طرح­های سدسازی، از جمله طرح­های مهم مهندسی هستند که نقش انکارناپذیری در اقتصاد ملی ایفا می­نمایند. علم پویایی سیستم یک ابزار مدیریتی است که قادر به شبیه­سازی سیستم­های پیچیده منابع آب می­باشد. این مدل در شبیه­سازی منابع آب دارای قابلیت­های مختلف از قبیل افزایش سرعت در توسعه مدل، قابلیت توسعه گروهی مدل، ارتباط مؤثر با نتایج و افزایش اعتماد به مدل در اثر مشارکت کاربر می­باشد. در این تحقیق مدل سیستم پویای سدهای چند منظوره متوالی کاردنه-سنا واقع در استان بوشهر شبیه­سازی شده است. هدف از این مدل­سازی تحقق نیازهای مختلف از سد (شرب، محیط زیست و کشاورزی صنعتی) پیش از ساخت آن و همچنین بررسی اثر ساخت سد در بالادست بر تأمین نیازهای سد پایین­دست می­باشد. همچنین با استفاده از این مدل می­توان تغییرات رواناب پایین­دست سد در صورت احداث آن و تغییر درصدهای تأمین حجمی-زمانی سد پایین­دست را تعیین نمود. مطالعه نتایج پس از محاسبه درصد سالانه و ماهانه تأمین حجمی و زمانی نیازهای مختلف و منبع تأمین آن­ها و همچنین در نظر گرفتن دو چاه آب شرب جهت تأمین آب شرب در ماه­هایی که سد قادر به تأمین آب شرب نمی­باشد و حداکثر دبی خط لوله انتقال آب شرب کنونی منطقه، انجام گرفت. جهت مدلسازی 6 سناریو مدیریتی در نظر گرفته شد که در نهایت سناریو ششم به عنوان بهینه­ترین سناریو در نظر گرفته شد. جهت ارزیابی مدل، مقادیر شبیه­سازی شده با مقادیر مشاهده شده حجم آب سد سنا مقایسه گردید. نتایج حاکی از آن است که درصد تأمین حجمی نیازهای شرب، محیط زیست و کشاورزی صنعتی سد کاردنه به ترتیب 97/66، 96/59 و 82/76 و همچنین درصد تأمین حجمی نیازهای محیط زیست و کشاورزی از سد سنا به ترتیب 100، 83/48 درصد می­باشد که در محدوده قابل قبول وزارت نیرو می­باشند. بر اساس این پژوهش مشخص گردید، با مدل­سازی بر اساس شاخص­های ارزیابی مدل شامل درصد تأمین حجمی و درصد تأمین زمانی نیازهای مختلف، به راحتی می­توان اثر سیاست­های بهره­برداری و مدیریتی را بر نحوه تعیین و تخصیص منابع آب مشاهده و بهینه­ترین تصمیم را اتخاذ نمود.