اثر تخصیص منطقه‌ای منابع آب در شاخص یک‌پارچه آب – اقتصاد – محیط‌زیست بر رشد اقتصادی پایدار در استان‌های ایران

Abstract

چکیدهمقدمه: هر چند همه صاحب­نظران اجماع کامل دارند که ورشکستگی آبی تبدیل به اساسی­ترین چالش پیش روی توسعه در ایران طی دهه­های آینده خواهد شد؛ هنوز یک سیستم یک­پارچه آب – اقتصاد – محیط­زیست برای تخصیص پایدار منابع آب و سیاست­گذاری منطقه­ای برای حل مشکلات آبی در کشور وجود ندارد. هدف این پژوهش بررسی اثر تخصیص منطقه­ای منابع آب در شاخص یک­پارچه آب – اقتصاد – محیط­زیست بر رشد اقتصادی منطقه­ای در استان­های ایران بوده است.روش­: پس از تعیین شاخص یک­پارچه آب مجازی بر اساس آخرین ادبیات نظری و تجربی، شاخص یک­پارچه آب– اقتصاد–محیط­زیست برای سیاست­گذاری منطقه­ای آب در 31 استان کشور با استفاده از روش ارزیابی جامع فازی و رویکرد آنتروپی برآورد شده است. در حدود 55 عنوان داده برای برآورد شاخص یک­پارچه آب منطقه­ای استفاده شده است که این داده­ها از سالنامه­های آماری ملی و استانی، مرکز آمار ایران، وزارت صنعت، معدن و تجارت، آمارنامه بخش کشاورزی و موسسه تحقیقات فنی کشاورزی جمع­آوری شده و مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. در نهایت، اثر تخصیص منطقه­ای منابع آب در شاخص یک­پارچه آب- اقتصاد- محیط­زیست بر رشد اقتصادی استان­های کشور با استفاده از روش گشتاورهای تعمیم­یافته (GMM) طی دوره زمانی 1397-1391 برآورد شده است.یافته ­ها: در هر یک از استان­های کشور بسته به وضعیت قوت و ضعف آن استان در هر یک از ابعاد منابع آب، تکنولوژی و حمل و نقل، اقتصادی، اجتماعی و زیست­محیطی در شاخص آب- اقتصاد- محیط زیست، نیازمند اتخاذ رویکرد و سیاست­گذاری متناسب با شرایط خاص آن استان وجود دارد. افزون بر این، در نظر گرفتن سیستم­های یک­پارچه برای تخصیص منابع آب و به­کارگیری آن در قالب شاخص یک­پارچه آب- اقتصاد- محیط­زیست می­تواند اثری مثبت و معنادار بر رشد اقتصادی استان­های کشور داشته باشد. همچنین اثر مثبت و معنادار سرمایه انسانی، تشکیل سرمایه و امید به زندگی در رشد اقتصادی استان­های کشور تایید شد.نتیجه­ گیری: نتایج مطالعه نشان داد که سیاست­گذاری در زمینه تخصیص منابع آب در ایران با هدف دستیابی به رشد اقتصادی باید به­صورت منطقه­ای و بر اساس یک شاخص یک­پارچه آبی- اقتصادی- زیست­محیطی صورت گیرد تا بتوان بر اساس ظرفیت­هایی آبی در هر استان سیاست­­گذاری­های آبی متناسب با وضعیت همان استان را انجام داد. افزون بر این، استان­های ضعیف در شاخص یک­پارچه منطقه­ای باید طی دوره بلندمدت فعالیت­های تولیدی بخش­های کشاورزی و صنایع دسته ­اول و دسته­ دوم از نظر آب­بری را تا حد امکان کاهش داده و کالاهای تولیدی آب­بر را از استان­های با وضعیت قوی از نظر شاخص یک­پارچه آبی- اقتصادی- زیست­محیطی منطقه­ای وارد کنند تا بتوانند فرآیند رشد اقتصادی خود را با وضعیت آبی- اقتصادی- اجتماعی و زیست­محیطی خود به شکلی پایدار سازگار کنند.