مکان‌یابی مناطق مناسب پخش سیلاب با روش تصمیم‌گیری BWM (مطالعه موردی: حوزه آبخیز سدفرخی-خراسان جنوبی)

Abstract

در دهه ­های اخیر، مشکلات ناشی از بروز خشکسالی­ ها از یک‌سو و سیلاب ­های مخرب از سوی دیگر، مدیران و دست ­اندرکاران مدیریت منابع آب کشور را بر آن داشته است که نسبت به اجرای طرح ­های پخش سیلاب و تغذیه مصنوعی اهتمام بیش­تری داشته باشند. استفاده از سازه ­های بهره ­برداری آب به‌عنوان یکی از راهکارهای کاهش خسارت سیل همراه با بهینه­ سازی بهره­ برداری از سیلاب در احیای منابع طبیعی از دیرباز در نقاط مختلف جهان متداول بوده است. با توجه به این‌که می­ توان با طراحی و اجرای دقیق این اقدامات، احتمال بروز سیلاب و خسارات را به میزان قابل‌توجهی کاهش و سفره­های زیرزمینی را تغذیه نمود. در این پژوهش از تلفیق سامانه های اطلاعات مکانی و روش بهترین-بدترین (BWM) برای تعیین مناطق مناسب پخش سیلاب استفاده شد. 12 معیار تأثیرگذار بر اساس نظر کارشناسان در منطقه برای پخش سیلاب شناسایی شدند و وزن هر معیار با استفاده از روش بهترین و بدترین حساب شد، که معیار نفوذپذیری با 33/0 بیش­ترین تاثیر را در مکان­یابی داشته است. لایه­های اطلاعاتی در محیط GIS برای هر معیار آماده شد، در نهایت، با تلفیق لایه ­های اطلاعاتی کل منطقه برحسب معیارهای وزن‌دهی شده پهنه‌بندی شد. محدوده­ها به پنج طبقه در طیف کاملا ًنامناسب تا کاملاً مناسب تقسیم شد. نتایج نشان داد که بیش­تر سطح محدوده در وضعیت کاملاً نامناسب با مساحت 298725 هکتار، نامناسب با مساحت 21000، وضعیت متوسط با مساحت 14300 هکتار و مناطق مناسب و کاملاً مناسب با مساحت 45811 هکتار است. هم‌چنین نفوذپذیری، شیب، و زمین‌شناسی به‌ترتیب با وزن‌های 5/0، 186/0 و 13/0 رتبه‌های اول تا سوم را کسب کرده‌اند.