موانع مشارکت پایدار جوامع روسـتایی در طرح های آبخیزداری

Abstract

عوامل متعددی باعث عدم مشارکت مردمی در طرح‌های آبخیزداری می‌شوند که هدف از پژوهش حاضر شناسایی، طبقه‌بندی و نیز اولویت‌بندی آن‌ها در حوزه آبخیز بوشکان استان بوشهر از دیدگاه آبخیزنشینان و کارشناسان است. بدین‌منظور ابتدا این عوامل مشخص و طبقه­بندی شد. سپس پرسشنامه‏های مقایسات زوجی و لیکرت به‌عنوان ابزار اندازه‌گیری تهیه و روایی پرسش‌نامه‌ها مبتنی بر نظرات خبرگان تائید شد. پس از تکمیل پرسش‌نامه‌های تحلیل سلسله‌مراتبی توسط 34 کارشناس خبره، برای اولویت‌بندی شاخص‌ها، از فرآیند تحلیل سلسله‌مراتبی فازی استفاده شد. به‌منظور اولویت‏بندی شاخص‏ها و زیرشاخص‏های مؤثر بر عدم مشارکت پایدار مردمی در طرح‌های آبخیزداری از منظر ساکنان حوضه، از پرسش‌نامه با طیف لیکرت به‌عنوان ابزار اندازه‏گیری استفاده، و پس از سنجش روایی و پایایی پرسش‏نامه نظرسنجی به عمل آمد. واحد نمونه، خانوار روستایی و به‌منظور محاسبه حجم نمونه از فرمول کوکران استفاده شد. بر پایه تعداد خانوار موجود در این دهستان (678 خانوار)، تعداد 245 پرسشنامه از سرپرست خانوار تکمیل شد. نتایج تحلیل سلسله‌مراتبی نشان داد که از منظر خبرگان شاخص طراحی و اجرای دارای بیش‌ترین و شاخص آموزشی و ترویجی دارای کم‌ترین اولویت است. هم‌چنین نتایج آزمون فریدمن بیان‌گر وجود اختلاف معنی‌داری بین عوامل مؤثر بر عدم مشارکت مردم در پروژه‌های آبخیزداری از منظر خبرگان است به‌طوری‌که زیرشاخص "عدم آموزش ساکنان حوضه در خصوص طرح‌ها و اهداف مربوطه" با میانگین رتبه 49/8 دارای بیش‌ترین اولویت نسبی و زیرشاخص "دیر بازده بودن طرح‌های آبخیزداری" با میانگین رتبه 06/4 دارای کم‌ترین اولویت نسبی در عدم مشارکت مردم در پروژه‌های آبخیزداری هستند. از دیدگاه جوامع محلی، زیرشاخص "عدم آموزش ساکنان حوضه در خصوص طرح‌ها و اهداف مربوطه" با میانگین رتبه 92/8 دارای بیش‌ترین اولویت نسبی و زیرشاخص "نادیده گرفتن درآمد مردم به‌عنوان انگیزه‌ اقتصادی مستقیم در اجرای طرح‌های آبخیزداری" با میانگین رتبه 18/4 دارای کم‌ترین اولویت نسبی در عدم مشارکت مردم در پروژه‌های آبخیزداری در حوزه آبخیز بوشکان هستند.