شناسایی تعیین‌کننده‌های مشارکت در اقدامات تعدیل خطر سیل (مطالعه نواحی روستایی در معرض سیل استان گلستان)

Abstract

زمینه و هدف: لازمه مدیریت خطر سیل، جلب مشارکت جوامع محلی در اجرای اقدامات تعدیل خطر سیل است. در این راستا، مطالعه حاضر با هدف شناسایی عوامل موثر بر مشارکت در اقدامات تعدیل خطرات سیل در نواحی روستایی سیل‌خیز استان گلستان انجام شد. روش: راهبرد پژوهش حاضر کمی است و با بهره‌گیری از روش پیمایش پرسش‌نامه‌ای اجرا شده است. جامعه آماری، شامل کلیه سرپرستان خانوارهای ساکن در روستاهای سیل‌زده (سیل اواخر اسفند 1397 تا اوایل فروردین 1398) استان گلستان است. اطلاعات با استفاده از پرسش‌نامه از نمونه‌ای شامل 395 سرپرست خانوار که به‌صورت تصادفی با انتساب متناسب در 22 روستا گردآوری شد. روایی پرسش‌نامه با استفاده از نظر 3 نفر متخصص مرتبط با موضوع تحقیق و پایایی متغیر وابسته از طریق محاسبه آلفای کرونباخ (0/79) تأیید شد. داده‌های گردآوری شده با تکنیک تحلیل رگرسیون چندمتغیره و با استفاده از نرم‌افزار SPSS26 تحلیل شد. یافته‌ها: برخی اقدامات مانند کنترل ایمنی شبکه‌های انرژی، جمع‌آوری اطلاعات هواشناسی و حفاظت از اشیاء باارزش منزل مسکونی بیش‌تر مورد توجه قرار گرفته بود. نتایج تحلیل رگرسیونی نشان داد که متغیرهای سطح سواد، درآمد سالیانه، فاصله منزل مسکونی تا نزدیکترین رودخانه، ادراک از صحیح و قابل اعتماد بودن هشدارهای وقوع سیل، آشنایی با اصول و روش‌های مقابله با سیل، اعتقاد به امکان‌پذیری کنترل و مدیریت سیل و دریافت هشدار در خصوص جاری شدن سیل به‌ترتیب نقش بیش‌تری در پیشگویی متغیر وابسته میزان استفاده از اقدامات تعدیل خطر سیل دارند. نتیجه‌گیری: در این مطالعه اهمیت برخورداری از سواد و آگاهی در خصوص مدیریت سیل برجسته شد. بنابراین تمرکز بر افزایش دانش و آگاهی در خصوص آمادگی مواجه با سیل، ظرفیت‌سازی اجتماعی جهت به اشتراک‌گذاری دانش بین مردم محلی و افزایش آگاهی در خصوص نحوه دستیابی و بهره‌برداری از اطلاعات هواشناسی باید در برنامه‌های ترویجی و آموزشی که توسط سازمان‌های منطقه‌ای و محلی اجرا می‌شود مورد تأکید قرار گیرد.