مقاله علمی – پژوهشی:‌ امکان‌‌سنجی رودخانه خیرآباد گچساران بر اساس شاخص‌‌های فیزیکی و شیمیایی آب و داده‌‌های اقلیمی برای پرورش ‌‌ماهیان خاویاری

Abstract

استان کهگیلویه و بویراحمد به دلیل اقلیم منحصر‌‌به‌‌فرد خود دارای پتانسیل فراوانی در زمینه آبزی‌‌پروری است. با وجود این، به دلیل عدم شناخت منابع آبی در اقلیم‌‌های مختلف استان، بخش زیادی از این منابع به‌خصوص در مناطق گرمسیری بدون استفاده است که می‌‌تواند برای تکثیر و پرورش آبزیان سازگار با این مناطق از جمله ماهیان خاویاری مورد استفاده قرار گیرد. بدین‌منظور، بررسی رودخانه خیرآباد در شهرستان‌‌ گچساران در دستور کار قرار گرفت. بعد از مشخص نمودن ایستگاه‌‌های تحقیقاتی، نمونه‌‌برداری از آب برای بررسی عوامل دما، pH، سختی، نیترات، نیتریت، فسفات، BOD، COD، جامدات محلول، شوری، هدایت الکتریکی و همچنین بررسی داده‌‌های هواشناسی انجام گرفت. دما دارای میانگین 23-18 سانتی‌‌گراد، pH در محدوده 8-7، سختی 238-453 میلی‌‌گرم در لیتر، مقدار فسفر در دامنه 6/0-2/0 میلی‌‌گرم در لیتر، نیترات و نیتریت نیز به‌ترتیب در محدوده 1/2-1/1 و 06/0-01/0 میلی‌‌گرم در لیتر اندازه‌‌گیری شد. میزان BOD5 زیر10 به‌دست آمد که جزو رودخانه نسبتاً آلوده محسوب می‌‌گردد. همچنین میزان CODو EC به‌ترتیب 25-6 میلی‌‌گرم در لیتر و1433-542 میکروموس بر سانتی‌‌متر مربع به‌دست آمد. نتایج حاکی از آن بود که مناسب‌‌ترین منطقه جهت پرورش ماهیان خاویاری پایین‌دست رودخانه خیرآباد است. از لحاظ هیدرولوژی نیز با توجه به این‌که در پایین‌دست رودخانه خیرآباد حد فاصل خروجی سد کوثر تا محدوده روستای معصوم‌‌آباد در نزدیکی مرز استان کهگیلویه و بویراحمد با استان خوزستان (حدود 20 کیلومتر)، حداکثر دبی قابل استفاده جهت پرورش ماهیان خاویاری حدود 5/1 مترمکعب است (50 درصد حداقل دبی در گرم‌‌ترین فصل سال) و با در نظر گرفتن میزان تولید 1 تن ماهی پرواری به ازاء هر 5/4 لیتر در ثانیه آب و نیز با رعایت فاصله حدود 5 کیلومتری جهت احداث مزارع پرورش ماهیان خاویاری به منظور خودپالایی حداکثری رودخانه، می‌‌توان نسبت به صدور مجوز جهت احداث 4 مزرعه با ظرفیت تولید کل 1200 تن ماهی خاویاری مشخصاً فیل‌‌ماهی اقدام نمود.