تأثیر سامانه‌های استحصال آب باران در افزایش پوشش گیاهی (مطالعه موردی: ایستگاه تحقیقاتی خواجه، استان آذربایجان شرقی)

Abstract

به‌دنبال بهره‌برداری نادرست از منابع آب و خاک، تغییرات نامطلوبی در اکوسیستم عرصه‌های طبیعی طی چند دهه گذشته ایجاد شده است. به‌منظور احیا و توسعه منابع طبیعی تجدید شونده، بازنگری و بهینه‌سازی سیستم‌های ذخیره نزولات آسمانی و ارائه تلفیقی از روش‌های مختلف ضروری به‌نظر می‌رسد. استحصال آب باران همراه با کشت گونه‌های گیاهی در احیا و اصلاح مراتع به‌ویژه در مناطق خشک مورد توجه است. پژوهش حاضر با هدف بررسی اثر روش‌های استحصال آب باران (کنتورفارو و میکروکچمنت) بر افزایش درصد پوشش گیاهی در ایستگاه تحقیقاتی خواجه در استان آذربایجان شرقی انجام شد. برای این منظور دو روش استحصال آب باران یعنی کنتورفارو و میکروکچمنت در قالب طرح بلوک‌های کاملا تصادفی با سه تکرار، در زمینی با شیب 2 الی 6 درصد احداث و اقدام به کاشت گیاه مرتعی آگروپیرون النگاتوم به‌صورت بذرپاشی شد. اندازه‌گیری درصد پوشش گیاهی از سال دوم کاشت گیاه به مدت سه سال انجام شد. برای اندازه‌گیری درصد پوشش گیاهی از ترانسکت خطی استفاده شد. نتایج نشان داد که تیمار میکروکچمنت نسبت به شاهد، تراکم پوشش گیاهی را به‌صورت معنی‌داری افزایش داد. به‌طوری که با احداث میکروکچمنت، تراکم پوشش گیاهی نسبت به شاهد حدود 183 درصد (سه برابر) افزایش یافت. در مورد تیمار کنتور فارو نیز افزایش حدود 53 درصدی نسبت به تیمار شاهد مشاهده شد. روش میکروکچمنت نسبت به کنتور فارو عملکرد بهتری داشت به‌گونه‌ای درصد پوشش گیاهی را حدود 85 درصد افزایش داد. بنابراین میکروکچمنت بهترین سامانه استحصال آب باران از لحاظ افزایش تراکم پوشش گیاهی در منطقه مورد مطالعه است.