پیشران‌های اقتصاد سیاسی مؤثر بر قدرت نظامی جمهوری اسلامی ایران

Abstract

پژوهش حاضر که باهدف تبیین و شناسایی پیشران‌های اقتصاد سیاسی اثرگذار بر قدرت نظامی جمهوری اسلامی ایران انجام‌شده، ازلحاظ هدف کاربردی و از حیث ماهیت و روش توصیفی – تحلیلی است. برای شناسایی پیشران‌های اقتصاد سیاسی از اسناد و مدارک بالادستی و منابع کتابخانه‌ای استفاده‌شده است. تجزیه‌وتحلیل داده‌های کیفی مبتنی بر روش تحلیل مضمون (نرم‌افزار اطلس‌تی. آی) است که به شناسایی بیش از 270 مضمون پایه منجر شده است. مضامین پایه پس از ترکیب و تلخیص به 64 مضمون محوری تقلیل و درنهایت 14 مقوله اصلی به‌عنوان پیشران­‌های کلیدی استخراج‌شده است. به‌منظور تبیین تأثیر پیشران‌های اقتصاد سیاسی بر قدرت نظامی ایران از روش ماتریس تأثیر متقابل و پرسشنامه میک‌مک (ماتریس 20×20) استفاده‌شده است. پاسخ‌­های جامعه آماری شامل: 37 تن از اعضای هیئت‌علمی دانشگاه‌های نظامی و غیرنظامی کشور که به روش غیر احتمالی هدفمند انتخاب شدند، جمع­‌آوری و مورد تجزیه‌وتحلیل قرارگرفته است. نتایج و یافته­‌های تحقیق نشان می­دهد، اقتصاد سیاسی داخلی از اثرگذاری بیشتری بر قدرت نظامی ایران برخوردار است. ترتیب توالی اثرگذاری پیشران‌­ها عبارت‌اند از: جغرافیا و منابع استراتژیک، دولت رانتیر، مجتمع­‌های نظامی– صنعتی، ارکان قدرت سیاسی، روابط و مناسبات خارجی، استراتژی ژئوپلیتیکی، نظم وستفالی، شوک‌های نفتی، نظم آنارشیک، تجارت خارجی، دیپلماسی دفاعی، نظم لیبرال، جهانی­ شدن و تحریم‌های بین‌المللی. همچنین ابعاد قدرت نظامی متأثر از اقتصاد سیاسی به ترتیب اثرپذیری عبارت‌اند از: هزینه‌های نظامی، تجهیزات و فناوری، دیپلماسی دفاعی، نیروی انسانی، فرماندهی و مدیریت و ساختار سازمانی.